“Missionair bewustzijn stimuleren, betekent mensen wakker maken voor de idee: hoe ben ik er ook voor medemensen die ik niet ken, die leven op plekken waar ik nooit kom?”

Missio België is een onderdeel van de wereldwijde Pauselijke Missiewerken van de Rooms-katholieke Kerk. De Pauselijke Missiewerken creëren missionair bewustzijn bij katholieke gelovigen in vele landen, en roepen op tot het ondersteunen van arme kerken wereldwijd door gebed, fondsenwerving en lokale solidaire projecten.

In februari 2023 namen we dit interview af met Théogène Havugimana, directeur van Missio België en zonepastoor in Haacht. 

Theo, je bent sinds 1,5 jaar directeur van Missio België. Welke weg heeft je daartoe geleid? Ben je al lang betrokken bij Missio?

Ik heb in Rwanda mijn grootseminarie gedaan en daar werd over Missio gesproken. Eén van de opdrachten van Missio is namelijk om de opleiding van seminaristen te steunen – zo krijgt elke seminarist te horen wat Missio is. Na mijn priesterwijding en tijdens mijn jaren aan de KU Leuven kreeg ik ook te horen over Missio door de Omnes Gentes colloquia.

Vroeger had ik het idee van Missio dat je bij de meeste mensen vindt – een vaag idee. Ja, Missio is iets dat gebeurt in de missiemaand. We verzamelen geld om te sturen naar de arme landen, naar de missionarissen of nonkel paters of zoiets. Punt. Maar toen ik priester werd kreeg ik meer kansen om te leren wat Missio doet. Ik heb met vier missionarissen kunnen spreken over hun werk, wat ze doen in de landen waar ze werken. En als priester beleeft je uiteraard de missiemaand. Je begint te ontdekken hoezeer we deel uitmaken van één familie. Wat de Kerk doet, hier en op andere continenten. De missiemaand leert ons dat we geen eiland zijn, maar een universele Kerk, verenigd door ons geloof en verbonden in gebed.

“Wij hebben ook hier in België de opdracht om mensen wakker te maken over hun missionaire inzet. Om te zeggen: mensen, we zijn geen eilanden, we zijn er voor anderen. Onze zorg moet uitgaan naar onze medemensen wereldwijd”.

Missio is een wereldwijde kerkelijke organisatie. Aan wat voor soort solidaire projecten werkt Missio wereldwijd? Zijn er daaronder die je speciaal in het hart draagt?

Missio Belgie is inderdaad een onderdeel van de wereldwijde Pauselijke Missiewerken van de Rooms-katholieke Kerk, aanwezig in meer dan 130 landen (‘Missio’ is een afkorting van deze term).

Het is goed dat aspect van wereldwijd netwerk een beetje uit te leggen. De netwerkgedachte van Missio is: solidariteit, elkaar dragen, door gebed maar ook materieel. Dus geen netwerk om gewoon netwerk te zijn. De grondlogica van Missio is dat de Kerk de Kerk helpt, waarbij het in eerste instantie gaat om de ondersteuning van de armste kerken. Het doel daarbij is ervoor te zorgen dat iedereen de kans krijgt zich te ontwikkelen. Dat idee van netwerk fascineert me: dat je je geëngageerd weet in zo’n mondiale samenhang. Je voelt: ik ben er eigenlijk voor andere mensen. Het is een groot verschil: niet enkel er zijn voor mensen die je kent (familie, vrienden,…) maar ook voor mensen die je niet kent, die je waarschijnlijk nooit zal ontmoeten. Dat gaat op een ander niveau.

Spirituele en materiële soliditeit zijn de twee pilaren van het dagdagelijkse engagement van Missio. Het gaat zeker over evangeliseren in woorden en daden. Dat neemt diverse vormen aan. Weer iets belangrijk om te onderstrepen: als het over materieel ondersteunen van arme kerken gaat, gaat het hier om pastorale projecten. Dat is bijvoorbeeld bouw of herstel van één kerk, in gebieden waar er niemand is om dat te doen. Of financiering van de opleiding van priesters en toekomstige pastorale werkers en werksters, of catechisten. De lokale Kerk heeft middelen nodig om zaken te realiseren! Daarom is het één van onze belangrijkste opdrachten door onze solidariteit ervoor te zorgen dat er voor de Kerk wereldwijd genoeg middelen zijn in Zuid-Amerika, Afrika, Azië,…

We spreken over ‘pauselijke missiewerken’, meervoud, omdat er vier afdelingen zijn. Vier terreinen van wereldwijde solidariteit.

Het eerste werk is steunverlening aan lokale kerken (de bisdommen en haar parochies). Ondersteunen van parochies in hun dagdagelijkse missionaire werking, middelen vrijmaken voor permanente vorming van priesters en bisschoppen,...

Het tweede werk is investeren in de opleiding van seminaristen, religieuzen, toekomstige pastorale werkers en werksters.

Dan is er een derde afdeling voor kindermissiewerk. Missio ondersteunt namelijk ook projecten voor kinderonderwijs in uitzonderlijke omstandigheden. Bijvoorbeeld weeshuizen, scholen voor weeskinderen die zonder enige familie zijn. Het gaat hier over kinderen die werkelijk niets hebben. Missio verzamelt niet alleen fondsen voor zulke weeshuizen en scholen, maar ook voor de aankoop van schoolmateriaal, in sommige gevallen ook voor de voeding van de kinderen.

Het vierde werk is de Pauselijke Missionaire Unie: inzetten op sterke intellectuele, spirituele vorming en de missionaire bewustwording voor priesters en leken in België. Er voor zorgen dat mensen die in de Kerk werken, en mensen die zich engageren in de Kerk, sterke voeten krijgen door een sterke opleiding.

“De financiële solidariteit is eigenlijk het laatste stukje. Die komt er als een gevolg van – wat ik zou noemen – spirituele solidariteit. We moeten ons spiritueel verbonden voelen met mensen die onbekenden van ons zijn, met hun wel en wee. Dat is de eerste stap”.

Wat is het werkterrein van Missio hier, in België? Hebben jullie nieuwe projecten lopen?

De eerste opdracht van Missio is niet projecten begeleiden, dat is onze specialiteit niet. Missio is geen NGO, zo herhaalt vaak paus Franciscus. De kerntaak van Missio is evangelisatie in woord en daad. En die evangelisatie is toch iets anders dan het beeld dat mensen ervan hebben. Hoe missionair zijn wij? – dat is eigenlijk de vraag. Missionair bewustzijn aanwakkeren in België, dat betekent voor Missio: Belgen aanmoedigen zich sterker verbonden te voelen met de mensen in hun eigen buurt, of die ver weg wonen. De ander een hart toedragen – bidden voor elkaar – dat is de eerste stap. Die betrokkenheid brengt mij ertoe om verder te kijken : die mensen missen financiële middelen voor school, voeding, degelijke kleding… hoe kan ik helpen?

Kortom, ook in België hebben we een opdracht om mensen wakker te schudden over wat er gebeurt in de wereld. Geloof – je kan ook zeggen: betrokkenheid op anderen – is als een motor die mensen van binnen klaarmaakt, om dan in een tweede stap naar buiten te gaan. Dit geloof verbindt ons, en solidaire acties maken dit geloof zichtbaar, concreet. Zo zou ik het werkterrein van Missio in België beschrijven.

Christelijke diaconie heeft een waakzame functie: ze kiest de zijde van kwetsbare mensen in de samenleving, en zet zich voor hen in. Als je kijkt naar de huidige koers die onze samenleving vaart, zijn er dan ontwikkelingen waarover je aan de alarmbel wil trekken?

Wat voor mij dringend is, is dat we kritisch kijken naar de structuren van de samenleving. Hardnekkige vormen van sociale onrechtvaardigheid kan je niet wegwerken met tijdelijke oplossingen. Je kan problemen wel tijdelijk oplossen, maar als een foute structuur blijft bestaan, dan zullen die problemen onvermijdelijk terugkeren. De grondige aanpak is kijken: welke structuren in ons land zijn onrechtvaardig? Dat zijn zuilen in een systeem dat mensen hun waardigheid ontneemt, instrumentaliseert. Wat ik met andere woorden dringend vind – in de wereld als geheel – is een soort onderzoek van de maatschappelijke structuren die ons dagelijks leven beheren, om te zien: is dit menselijk of niet?

Zulke structuren aanwijzen is niet gemakkelijk. Ze zijn subtiel. Ik blijft dat ook realistisch bekijken: we moeten beseffen dat ze hardnekkig zijn en nog lang kunnen blijven duren. Hoeveel jaren zijn de structuren van het apartheidsregime in Zuid-Afrika niet blijven bestaan? Iedereen wist het, iedereen zag dat het foute maatschappijstructuren waren, dat het een slecht politiek systeem was. Maar dat duurde nog honderd jaar of meer.

Dat brengt mij naar de situatie van de Kerk vandaag. Er heerst een algemeen gevoel: “Niets gaat goed in de kerken. De kerken zijn leeg”. We mogen niet in die val trappen. Ik denk dat het vandaag eigenlijk een gunstige tijd voor de Kerk is, om het nieuws te verspreiden dat er goede dingen gebeuren. Het is onze opdracht om te zeggen: wat we zien op de TV, alles wat fout gaat…. dat is niet de laatste werkelijkheid. Het is belangrijk te zien dat er daarnaast veel goede dingen gebeuren in de samenleving. Iets goeds hoeft niet te groot te zijn om een impact te hebben op het leven van de mensen.

Hier kan u lezen over de huidige campagne van Missio België: het steunen van de Kerk van de Centraal-Afrikaanse republiek. 

Op de webpagina van Missio Belgie vindt u heel wat verdere informatie over de werking.