Kerosine, steenkool en groene stroom
"Je reist met groene stroom", las ik op het infoscherm in de wagon van de ICE-trein van Brussel Zuid naar Frankfurt. Het was de tweede van de vijf etappes van een treinrit die me in samengeteld 17 uur naar Katowice bracht. Vertragingen bleven achterwege, en ik was zoals gepland vanavond om 22.38 u ter bestemming.
Sneller tegen welke prijs?
Voor de aardigheid keek ik vooraf ook even hoe ik met de klimaatbelastende optie had kunnen reizen. Vanuit Charleroi had ik er met het vliegtuig 2 uur over gedaan naar Krakau, voor de som van 92,83 euro.
Maar wat is de werkelijke maatschappelijke en milieukost van zo'n goedkope vluchten? Het was de afgelopen dagen weer volop in het nieuws: in de luchtvaart is alle logica zoek. Kerosine wordt niet belast, luchthaveninfrasructuur wordt gesubsidieerd, en straks is een vliegticket goedkoper dan de treinreis naar de luchthaven.
De kritiek zwelt aaan. Het Van Dale Woordenboek ontdekte zelfs een nieuw woord: vliegschaamte. Mensen willen (of durven) niet meer vliegen, omdat ze niet medeplichtig willen zijn aan de grote uitstoot van van het vliegverkeer. Initiatieven als 'Zomer zonder vliegen' stellen de vanzelfsprekendheid van de vele vliegvakanties in vraag, en geven positieve alternatieven voor een fijne vakantietijd zonder extra belasting van milieu en klimaat.
Smog
Het allereerste wat me opviel bij het verlaten van de trein, was de smog, met de onmiskenbare geur van verbrande steenkool. Ik was er niet op voorbereid dat dit zo nadrukkelijk zou zijn, ook al had ik erover gelezen, is Katowice het hart van het steenkoolbekken van Opper-Silezië, en levert de steenkool hier nog 80% van de energie. De concentratie fijn stof hier in de regio moet onvoorstelbaar groot zijn.
Naar een rechtvaardige transitie?
Dat de klimaattop precies op deze plek doorgaat, is meer dan symbolisch. Binnen de EU is de Poolse overheid altijd een koele minnaar geweest van een snelle overstap naar hernieuwbare energie, vanwege het belang van de steenkool voor de Poolse economie en energiebevoorrading. De Poolse regering vreest een sociaal bloedbad als de steenkoolmijnen dicht moeten, en is daardoor een van de pleitbezorgers geworden van de 'rechtvaardige transitie', waarbij klimaatactie hand in hand moet gaan met sociale bescherming en nieuwe jobs in de getroffen regio's. Een reconversieplan dus, zoals dat ook werd gelanceerd in Limburg na het sluiten van de steenkoolmijnen in ons land.
De top hier, zou ondermeer moeten resulteren in een 'Verklaring van Katowice' over de rechtvaardige transitie, een onderwerp waarin natuurlijk niet alleen gastland Polen geïnteresseerd is, maar ook de vakbonden en heel wat landen van het Zuiden. Dat zegt ook Bert De Wel, voormalig beleidsmedewerker van ACV. Vandaag volgt hij het klimaatbeleid op voor ITUC, de internationale koepel van vrije vakbonden. In een interview voor Arbeid en Milieu legt hij uit wat er op het spel staat. Onderaan het artikel kan je ook de eisen van de vakbonden downloaden.
In de gezamenlijke brief van Ecokerk en de lidorganisaties van NRV naar onze ministers en parlementsleden, hielden ook Welzijnszorg en Welzijnsschakels een pleidooi voor een inclusief armoedebeleid als onderdeel van de rechtvaardige transitie bij het klimaatbeleid in eigen land: "Terugverdientijden of premies voor energiebesparende of duurzame investeringen, zijn betekenisloos voor wie geen middelen heeft om te investeren. Armoedebestrijding moet deel uitmaken van elk plan van aanpak, om te beginnen van het klimaat- en energieplan dat België eind 2018 bij de EU moet inleveren."
