Campagne Ecokerk 2020-2021
“…waarom zijn we op deze wereld? Waarom kwamen we tot dit leven? Waarom werken we en maken we ons moe? Waarom heeft deze aarde ons nodig? Het is dan niet meer voldoende te zeggen dat we ons moeten bekommeren om de toekomstige generaties. We moeten beseffen dat het onze eigen waardigheid is die op het spel staat. Wijzelf zijn de eerste belanghebbenden om een bewoonbare planeet na te laten aan de mensheid die na ons komt. Het is een drama voor onszelf, want het stelt de vraag naar de zin van onze levensweg op deze aarde” .
(Paus Franciscus, Laudato Si’ 160)
Wie herinnert zich nog hoe 2020 begon?
Het jaar 2020 kende een merkwaardige start. In Sydney, in het door vernietigende branden geteisterde Australië, werd in de nieuwjaarsnacht vuurwerk afgestoken zoals gepland, ondanks massaal protest. Voor waarnemers leek het alsof een oude wereld nog eenmaal met toeters en bellen de falende mantra's van groei en vooruitgangsgeloof wou herhalen, ondanks het feit dat alle alarmbellen afgaan.
In eigen land startte enkele dagen later het autosalon met de voorstelling van een heel aantal nieuwe elektrische modellen. De constructeurs hoopten op een massale verkoop. In hun hoofd blijft individueel autobezit de norm, terwijl de duurzame mobiliteit van de toekomst vooral moet inzetten op de uitbouw van een degelijk openbaar vervoer en fietsnetwerk, en niet op de vervanging van heel ons wagenpark door elektrische auto’s. Duitsland nam een optie op dit scenario, door de treintickets goedkoper te maken, en de benzineprijzen duurder.
In Frankrijk was er dan weer heibel tussen Coca-Cola en de supermarktketen Intermarché dat zijn afname van frisdranken flink wil terugschroeven. “Onze klanten willen steeds gezondere producten die zo weinig mogelijk impact hebben op het milieu. Ze kiezen meer en meer voor producten zonder plastic verpakking die zo min mogelijk bewerkt zijn en liefst zo lokaal mogelijk geproduceerd worden,” aldus de supermarkt (DS 10 januari 2020).
Kortom, er ging geen dag meer voorbij zonder nieuwsberichten die toonden dat de transitie wel degelijk begonnen is.
Europese Green Deal
In de EU werd dit nog het best geïllustreerd door de lancering van de Europese Green Deal die de nieuwe Europese Commissie als speerpunt van haar beleid ziet. Het moet ons op weg zetten naar klimaatneutraliteit tegen 2050, met als tussenstap een uitstootvermindering van 55% tegen 2030. Om dit doel te bereiken, komt er nieuw beleid en wetgeving op zowat alle domeinen: klimaat, energie, landbouw, investeringsfondsen, circulaire economie, biodiversiteit, water, chemie en lucht. Een ‘rechtvaardig transitiefonds’ moet zorgen dat niemand achterblijft of in armoede vervalt door de transitie.
De EU deed de aankondiging van de Green Deal eind december op de klimaattop in Madrid, die verder opviel door de onmacht of de onwil van de wereldleiders om snel ambitieuze nieuwe klimaatplannen te maken. Eens te meer bleek ook onze eigen overheid bij die gelegenheid een koele minnaar te zijn van doortastend klimaatbeleid. De Vlaamse Regering wou vasthouden aan haar eigen Klimaatplan dat slechts 33% uitstootvermindering voorziet tegen 2030.
En toen kwam de coronacrisis
Bijna van de ene dag op de andere kwam de wereld tot stilstand. Vliegtuigen bleven aan de grond, auto’s op stal. De straten waren verlaten, de winkels dicht, de horeca op slot. Activiteiten werden afgelast. Liturgische diensten werden gestreamd vanuit lege kerken. We bleven massaal in ons kot, naaiden mondmaskers en hielden contact met videochat. We zagen met afgrijzen de dagelijkse cijfers over het menselijk leed dat het virus veroorzaakte, bij ons en elders in de wereld. Solidariteitsorganisaties moesten zich ter plekke heruitvinden om arme en kwetsbare mensen enige bescherming te geven. Wetenschappers traden op het voorplan en leerden ons hoe we de curve konden afvlakken door onze handen te wassen en te niezen in onze elleboog. Stilaan leerden we te wennen aan een anderhalvemeterleven.
De herontdekking van wat écht telt
En we leerden nog meer. Of beter, we herontdekten eenvoudige waarheden. Bijvoorbeeld welke mensen écht applaus verdienen omdat ze in tijden van nood onze samenleving recht houden door te zorgen voor zieken, bejaarden, daklozen of vluchtelingen, door ons dagelijks voedsel te produceren of in te staan voor de wekelijkse huisvuilophaling. We zagen hoe kwetsbaar we zijn, ondanks al onze technische hulpmiddelen. En hoe afhankelijk we geworden waren van producten die tegen de laagste prijs en vaak met sociale dumping geproduceerd werden ver van hier. We hoorden tot onze vreugde over schoongewaaide luchten en dalende fijnstofconcentraties en vroegen ons af of de plotse uitstootvermindering van broeikasgassen een soort EHBO kon zijn voor het klimaatprobleem.
We herontdekten essentiële ingrediënten voor geluk die we onderweg waren kwijtgespeeld in de ratrace die ons leven beheerste, zaken die in het leven écht van waarde zijn, zoals een groene omgeving, stilte en rust, sociaal contact, solidariteit, menselijke nabijheid en troost.
“Soberheid die beleefd wordt in vrijheid en bewust, werkt bevrijdend," zo lezen we in Laudato Si’, “Het is geen minder leven, het is geen lage intensiteit, wel totaal het tegengestelde. (…) Geluk vereist dat we sommige behoeften, die ons hoofd op hol jagen, weten te beperken, om zo beschikbaar te blijven voor de veelvuldige mogelijkheden die het leven biedt.”
We realiseerden ons dat het niet klopt dat we een vrijemarkteconomie zijn, dat groei de maat is van alle dingen en consumeren het hoogste goed. We herontdekten dat we ten diepste een samenleving zijn, een gemeenschap. De economie moet dienstig zijn aan de samenleving, niet omgekeerd.
Het is belangrijk om deze vernieuwde kijk op hoofdzaken en bijzaken mee te nemen in de periode die nu komt.
De discussies zijn niet weg, ze werden intenser
Door het ingrijpende karakter van de coronamaatregelen, leek het even alsof de thema’s die in januari nog onze samenleving beheersten, thuishoorden in een ander tijdperk. Niets is natuurlijk minder waar. Ze komen verhevigd terug. “Het virus kent geen grenzen,” schreef kardinaal De Kesel, “Een mentaliteit van elk voor zich maakt ons juist nog kwetsbaarder. We zijn verantwoordelijk voor elkaar, wereldwijd. De aarde is werkelijk ons gemeenschappelijk huis.”
De wereldwijde coronacrisis veroorzaakt ook een economische crisis, met nieuwe werkloosheid en nieuwe armoede. Dit alles voegt zich bij de biodiversiteitscrisis en de klimaatcrisis. Die lijken meer in slow motion te verlopen, maar hun ontwrichtend karakter is groter en bedreigender dan dat van het virus. En net als het virus kennen ze geen grenzen. We weten dat al deze crisissen in onze wereld het hardste aankomen bij al wie arm en kwetsbaar zijn. Ze tonen het diepgewortelde onrecht dat in onze samenlevingen bestaat. "Alles is nauw met elkaar verbonden," lezen we in Laudato Si', "Er zijn niet meerdere crisissen, maar slechts één enkele en complexe sociale- en milieucrisis. De zoektochten naar oplossingen vereisen een integrale benadering om de armoede te bestrijden, om aan de uitgestotenen hun waardigheid terug te geven en om tegelijk ook voor de natuur te zorgen."
Dat moet ons waakzaam maken, nu de discussie over de toekomst van ons samenleven en onze economie volop woedt. Ook hier moeten we eisen dat de wetenschappers ernstig genomen worden.
Ook de curve van de klimaatverandering afvlakken
De voorbije decennia heeft de klimaatverandering de basiscondities voor het leven op aarde en de spelregels voor het menselijk handelen definitief veranderd. Droogtes, overstromingen, bosbranden, sneuvelende temperatuurrecords en mislukte oogsten tonen een steeds grimmiger realiteit. De transitie naar een uitstootvrije en klimaatbestendige wereld is simpelweg de grootste uitdaging waar de mensheid voor staat. Nog steeds hebben we de opdracht om de wereldwijde uitstoot tegen 2030 te halveren, en tot nul te brengen tegen 2050. Het Akkoord van Parijs dat in 2015 werd afgesloten, zou eind dit jaar in werking treden, en bij die gelegenheid moesten alle landen voor de eerste keer de vijfjaarlijkse nieuwe klimaatbeleidsplannen indienen op de geplande klimaattop in Glasgow. Die klimaattop is uitgesteld tot 2021. Het uitstel mag echter niet leiden tot een vertraging van de internationale klimaatambitie.
Het verlies aan biodiversiteit is uiterst bedreigend
In mei 2019 waarschuwde het biodiversiteitsrapport van de Verenigde Naties bovendien dat we in de hele wereld de fundamenten aan het aantasten zijn van onze economieën, ons levensonderhoud, de voedselveiligheid, onze gezondheid en levenskwaliteit. Volgens het rapport is ongeveer een achtste van de dier- en plantensoorten in de wereld met uitsterven bedreigd, en kan enkel een fundamentele verandering, wereldwijd en in alle geledingen van de maatschappij, nog tot een ommekeer leiden. Wetenschappers wijzen ook naar deze biodiversiteitscrisis en het verkleinen van het leefgebied van wilde dieren als mogelijke bron van nieuwe toekomstige pandemieën. Het illustreert nog eens hoe we kwetsbaarder werden door de ecosystemen te vernietigen en de biodiversiteit te ondermijnen. Het herstel ervan, is cruciaal voor ons overleven.
Een resetknop voor de wereld
“Nooit eerder in de geschiedenis werd zo’n massa geld vrijgemaakt als nu voor de gevolgen van de pandemie”, aldus Christiana Figueres, voormalige VN-topvrouw en een van de architecten van het Akkoord van Parijs, tijdens de Laudato Si’-week in mei, "De wereld heeft daarmee een soort resetknop, een kans en een verantwoordelijkheid om dit enorme kapitaal te investeren in een betere wereld op alle vlakken: sociaal, ecologisch, energie, de industrie, onze economie… De beslissende keuzes worden nu gemaakt. Tegen eind 2021 zullen we het model van de toekomst hebben vormgegeven: hoe we zullen samenleven, hoe onze economie en ons klimaatbeleid er zal uitzien, enzovoort. We kunnen maar hopen dat dit zal gebeuren vanuit een grondige reflectie over wie we zijn als mens, als gemeenschap.”
We moeten het verleden niet herstellen, maar de toekomst redden
“Het blijft een feit dat er vele decennia lang een onverzadigbare en onverantwoorde groei is geweest. Daarom moet men die groei een halt toeroepen door bepaalde weloverwogen grenzen te stellen, door zelfs op zijn schreden terug te keren voor het te laat is,” aldus Paus Franciscus in Laudato Si’, “Wij weten dat het onhoudbaar is dat er mensen zijn die altijd maar meer consumeren en vernietigen, terwijl anderen geen waardig menselijk leven kunnen leiden.”
Onze beleidsmakers moeten ons naar een veilige toekomst brengen, en ons niet terugvoeren naar een groeigedreven, ecologisch onhoudbaar en sociaal onrechtvaardig verleden. Voor de EU betekent dit dat de Europese Green Deal het kader moet zijn waarbinnen de economische steunmaatregelen en investeringen gebeuren. Onze economie zal bovendien moeten inzetten op herlokalisering van de productie en van de aanvoerketens. De korte ketens moeten een groter belang krijgen, zeker in cruciale sectoren.
De juiste grenzen respecteren
Het Akkoord van Parijs, de draagkracht van de aarde en de gezondheid van de ecosystemen moeten de grenzen aanwijzen waarbinnen de economie zich kan bewegen. En bij dit alles is een sociaal rechtvaardig beleid cruciaal. ‘Red hun toekomst. Klimaatplan.nu’ is een actuele en niet mis te verstane boodschap aan onze politici, zowel in ons eigen land als in Europa. Samen met de Belgische Klimaatcoalitie en met de lidorganisaties van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede en hun internationale netwerken, zullen we de druk blijven opvoeren. Lees hierover meer in het campagnedossier 2020 van onze lidorganisatie Broederlijk Delen.
5 jaar Laudato Si’
Op 24 mei 2020 was het vijf jaar geleden dat de encycliek Laudato Si’ aan de wereld werd voorgesteld. De encycliek vond wereldwijd weerklank en inspireert duizenden mensen en groepen. Hij had ook een enorme invloed op de politici die eind 2015 het historische Akkoord van Parijs afsloten. Met haar zoektocht naar "Nieuwe wegen voor de Kerk en voor een Integrale Ecologie" gaf de Amazonesynode vorig jaar een heel concreet antwoord op de oproep om “heel de menselijke familie samen te brengen rond de zoektocht naar een duurzame en integrale ontwikkeling”.
Met de exhortatie Querida Amazonia, waarin hij de besluiten van de Amazonesynode voorstelt en aanvult met zijn ‘4 dromen’ –een sociale, een culturele, een kerkelijke, en een ecologische- bevestigt paus Franciscus dat de Kerk een boeiend traject is begonnen waar wij allemaal deel van uitmaken.
In maart stuurde hij via videoboodschap de uitnodiging de wereld in om een 'Laudato Si'-week' te vieren. In zijn boodschap herhaalt hij: “Wat voor wereld willen we nalaten aan hen die na ons komen, aan kinderen die opgroeien?” Hij hernieuwt de oproep om de schreeuw van de aarde en de schreeuw van de armen niet te laten voortduren: “Laten we zorg dragen voor Gods schepping, het geschenk dat we kregen"
Door de coronacrisis moest heel het programma van de Laudato Si’-week herdacht worden, en waren alle activiteiten online. Honderden activiteiten toonden hoe overal ter wereld mensen aan de slag zijn om met de inspiratie van de encycliek een nieuwe toekomst voor te bereiden.
Jaar van Laudato Si’
Het traject gaat verder, met de lancering van een Jaar van Laudato Si’ en het nieuw Actieplatform dat alle gemeenschappen en instellingen aanmoedigt om op 7 jaar tijd volledig duurzaam te worden in de geest van de Integrale Ecologie. Die periode is sterk symbolisch geladen. Het verwijst naar het Bijbelse sabbatjaar, waar elke 7 jaar de aarde rust werd gegund. Het houdt de belofte in van bevrijding voor de planeet en voor al wat erop leeft. Het is een krachtige uitnodiging aan de wereld om in beweging te komen. De campagne van Ecokerk sluit daar naadloos bij aan.
Plant een Laudato Si’-boom
We nodigen lokale groepen en gemeenschappen (parochies, bewegingen, scholen, congregaties…) uit om een fruit- of vruchtboom te planten op een publiek toegankelijke plaats. Geef zo symbolisch uitdrukking aan je engagement om het appel van Laudato Si’ ernstig te nemen, en om integrale ecologie als basis te nemen van je handelen, vieren en spreken.
Ideaal gebeurt dat tijdens de Scheppingsperiode, van 1 september tot 4 oktober 2020. Maar het kan zeker ook in de loop van het hele najaar. Op www.laudatosi.be vind je er alles over, evenals inspiratie om met de encycliek aan de slag te gaan.
#ikscheptoekomst
In deze crisistijd samen een boom planten die pas over enkele jaren vrucht zal dragen, is ook een boodschap van hoop en vertrouwen. Ondanks alles is dit ook een creatieve tijd, een ‘tijd voor Schepping’ waarin we onze roeping als medescheppers ernstig nemen. Het bijbels scheppingsverhaal krijgt opnieuw zijn betekenis als toekomstvisioen, als een te realiseren project. We hebben pas gezien welk impact miljoenen mensen kunnen hebben als ze gezamenlijk een inspanning leveren en het beste in zichzelf mobiliseren. We kunnen dit opnieuw, ook om crisissen het hoofd te bieden die groter en bedreigender zijn. We kunnen van onze zieke, mishandelde en gekneusde aarde Gods vruchtbare en gastvrije thuis maken, waar leven is voor al wat leeft.
Klimaatplan.nu
We blijven alle groepen uitnodigen om met een eigen klimaatplan een geloofwaardige bijdrage te leveren aan een rechtvaardige, duurzame en klimaatveilige toekomst. Wij willen onze kinderen recht in de ogen kunnen kijken en weten dat we alles deden om hun toekomst te vrijwaren.
Een handig hulpmiddel daarvoor, is de vernieuwde checklist die we tijdens Scheppingsperiode lanceren. Inspiratie vind je ook in de tips en de tientallen voorbeelden van groepen die hun eigen klimaatplan al deelden op www.klimaatplan.nu.
Het is tijd om ons energieverbruik te meten. Om onze gebouwen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Om onze verplaatsingen te evalueren. Om na te denken over onze aankopen en ons verbruik van materiaal. Om over te schakelen op hernieuwbare energie. Om te kiezen voor voedsel van de Korte Keten. Om onze lokale gemeenschap te versterken. Kortom, om als groep een klimaatplan te maken en in de komende jaren uit te voeren.
Met verandering die groeit van onderuit, tonen we ook aan politici dat er een draagvlak bestaat voor het radicaal nieuwe beleid dat we vragen.
Kies voor het leven
“De geboden die ik u vandaag heb gegeven, zijn niet te zwaar voor u en liggen niet buiten uw bereik. Nee, ze zijn heel dichtbij, u kunt ze in u opnemen en ze u eigen maken; u kunt ze volbrengen. Ik roep vandaag hemel en aarde als getuigen op: u staat voor de keuze tussen leven en dood, tussen zegen en vloek. Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen.”
Tegenover de sociale gevolgen van de coronacrisis, de vernietiging van het leefmilieu, het verlies aan biodiversiteit, en de bedreiging van de klimaatverandering, staat de eeuwenoude oproep in het boek Deuteronomium om te kiezen voor het leven. Het is tijd om moedig te zijn en radicaal te kiezen voor verandering. Voor de toekomst. Voor de komende generaties en de wereld die zij zullen erven. Een moedige keuze die zich afspeelt binnen de grenzen van onze aarde, waarbij we geloven dat een ethiek van het genoeg op termijn ‘meer’ betekent. Meer aan kwaliteit van leven, meer aan welzijn, meer aan leven tout court. Met Laudato Si’ als inspiratiebron wil Ecokerk onverminderd bijdragen aan die opdracht.
Ecokerk 2020
