Openingsdebat zet puntjes op de i

De Europese Commissies Rechtvaardigheid en Vrede organiseerden hun jaarlijks congres van vrijdag 1 tot maandag 4 oktober 2021 in Brussel en Leuven.

Dit jaar stond het thema ‘naar een integrale ecologie – hoe omgaan met de sociale en ecologische crisis?’ hoog op de agenda.

Drie sprekers sneden het thema aan vanuit hun expertise:

• Professor Jean-Pascal Van Ypersele, voormalig vice-president van het internationaal klimaatpanel (IPCC), zorgde voor een wetenschappelijk onderbouwde analyse
• Nicolas Van Nuffel, voorzitter van de Belgische Klimaatcoalitie en hoofd van de politieke dienst van CNVCD / 11.11.11), zoomde in op de rol van het middenveld en actie
• Zakia Khattabi, Belgisch federaal Minister voor klimaat, omgeving, duurzame ontwikkeling en Green Deal (Ecolo) gaf enkele politieke punten mee.

Maria Hammershoy, vice-voorzitter van Justice and Peace Europe leidde het debat in goede banen. 

Analyse in tien woorden

In zijn betoog nam professor Jean-Pascal Van Ypersele ons mee in de jongste wetenschappelijke inzichten over klimaatverandering. Hij vatte met tien woorden krachtig samen waar klimaatverandering voor staat:

• It's real: klimaatverandering is echt.De CO2-uitstoot kan worden gemeten en is wel degelijk de oorzaak van de globale opwarming van de aarde. De wetenschappelijke cijfers zijn onverbiddelijk…
• It's us: wij zorgen voor klimaatverandering. Intussen is ruimschoots aangetoond dat menselijke activiteit aan de oorzaak ligt van de opwarming.
• Experts agree: de experten zijn het met elkaar eens. Er is een stevige en algemeen aanvaarde wetenschappelijke onderbouw voor deze analyses van de oorzaken en de gevolgen van klimaatverandering
• It's bad: klimaatverandering is erg. We ondervinden ondertussen aan den lijve wat de gevolgen van klimaatopwarming zijn. Extreme weersomstandigheden zijn geen theoretisch concept meer, maar concrete realiteit, denk maar aan de overstromingen van juli in Wallonië.
• There 's hope: er is hoop. We hebben kennis en de mogelijkheden om het meest rampzalige scenario te vermijden. Enkel de (politieke) moed en wil ontbreekt om het ook te doen.

Waarop wacht de politiek?

Minister Zakia Khattabi -door quarantaine gedwongen om via video deel te nemen- erkende de nood aan politiek leiderschap, maar neemt de politiek deze rol ook op?
De economie in de Unie draait goed, herneemt na de covid-pandemie,… Toch blijven de armen meest kwetsbaar. Zijn de Europese Green Deal, de Klimaatwet en de relanceplannen na de covid-pandemie krachtig genoeg om de vereiste ecologische transitie te realiseren en die ook sociaal rechtvaardig te maken? De Green Deal is een mooi plan, maar hangt af van de implementatie ervan door de nationale staten. Daar ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid.

Tegelijk wijst Khattabi erop dat transitie meer is dan enkel politieke wil of moed: het vraagt om verandering van mentaliteit, van systemen, van productie, van vorming en educatie… De transitie raakt aan alle geledingen in de samenleving en elke sector moet “mee” kunnen. We staan voor een ingrijpend proces dat veel tijd zal vragen…

De kracht van mobilisatie

Is die tijd er nog?, vraagt Nicolas Van Nuffel zich luidop af. De gevolgen van klimaatverandering hebben een veel bredere impact dan enkel droogte, storm of extreme weersomstandigheden. Sociale impact op mensen en hun dagelijks leven is ingrijpend. Daarom stelt hij twee prioriteiten:

• Het veranderen van het economisch systeem naar een meer coöperatief model
• Het bevorderen van democratische beleidsvoering en participatief burgerschap

Het Europees beleid blijft voor Van Nuffel te inconsequent. De Green Deal spoort niet met andere politieke domeinen zoals met het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de Unie, dat inzet op schaalvergroting en industrialisering, met het financieel beleid, met sommige handelsovereenkomsten (Mercosur), en met het ontbreken van productiestandaarden die duurzame en circulaire economie kunnen stimuleren.

Bijkomend aandachtspunt: hoe – en vooral wie – gaat deze transitie financieren? Voor Van Nuffel is het duidelijk dat wie meest bijdraagt aan de klimaatverandering ook de grootste duit in het zakje moet doen. De 20% rijkste landen staan in voor 80% van de CO2-uitstoot…

Tenslotte hield Van Nuffel een pleidooi voor mobilisatie en actie. Dat kan een verschil maken en politici wel degelijk onder druk zetten. Burgers moeten blijven ageren, opkomen, elke keer weer… Met een warme oproep om deel te nemen aan de klimaatbetoging in Brussel op 10 oktober 2021