Bijdrage van de Europese commissies Rechtvaardigheid en Vrede aan het synodale proces

Op initiatief van de Europese Justice and Peace hebben we kunnen deelnemen aan een online uitwisseling over ervaringen en verwachtingen voor de algemene fase van het synodale proces in oktober 2023 in Rome. De uitwisseling vond plaats in verschillende rondes, van enkele herinneringen aan de Europese bijeenkomst in Praag (februari 2023), tot verwachtingen over de toekomst en het verdere verloop van het synodaal proces. 

Bijzondere aandacht ging uit naar deelnemers uit “de marge” van de Europese Unie. De bijeenkomst gaf het woord aan:

• Eamon Martin (Ierland)
• Marge Paas (Estland)
• Bogdan Penev (Bulgarije)
• Carmo Rodeia (Portugal)

Daniel Darmanin (Justice and Peace Malta) en Stefan Lunte (secretaris-generaal van de Europese Justice and Peace Commissies) modereerden deze avond.

Dankbare herinneringen aan Praag

Ondanks de vele verschillende standpunten, gaf de synodale bijeenkomst in Praag (februari 2023) een gevoel van vertrouwen, alsof we allen lid zijn van een grote familie. Hoewel de verschillen soms confronterend waren, elkeen toonde tegelijkertijd zijn of haar betrokkenheid. Er heerste voornamelijk een informele sfeer, als tussen broers en zussen, wat mee maakte dat elkeen zich “thuis” kon voelen. Elkeen kreeg ook het recht om te spreken.
Tegelijk was er een grote bezorgdheid naar de afwezigen, zij die niet deelnemen of “buiten de tent” zijn gebleven. Zoals bijvoorbeeld jongeren. Hoe kunnen we de ruimte van de tent vergroten (enlarge de space of your tent) en ook luisteren naar de noden van zij die niet aanwezig zijn. Hoe kunnen we de rijkdom van het onderling uitwisselen, ook delen met zij die zich “in de marge” bevinden? 

Bekommernissen

Sommigen keken ook met kritische blik of zelfs een beetje angstig naar het hele gebeuren. Waar leidt dit proces heen? Hoe kunnen we de traditie behouden en tegelijkertijd de noodzakelijke vernieuwingen doorvoeren? Zal dit proces ook concreet landen in structurele veranderingen in de kerk? Zal het zich niet vastlopen in interne discussies? Hoe kan elkeen zijn of haar verantwoordelijkheid opnemen voor de kerk, zonder dat het alle kanten uit kan gaan? Tegelijkertijd wijzen deze bezorgdheden ook op de erkenning van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor leken en gewijden.
Iemand stipte aan hoe vreemd het beeld overkwam toen het samenvattende document werd voorgesteld, omdat zes priesters vooraan de besluiten van een rijk deelnemersveld voorlazen. Dit beeld van de kerk is een scheefgetrokken beeld – en hopelijk bevestigt de toekomst een ander, meer divers, beeld…

Een bijzondere ervaring die is blijven plakken is de overtuiging dat God aan het werk was (en is) doorheen de aanwezigen. Er was grote openheid voor het “waaien van de Geest” en het toelaten dat ook God meegaat op deze synodale weg – of beter: dat wij ons bij de hand laten nemen door God die ons meetrekt op deze weg.

Spanning tussen traditie en aggiornamento

Vele vragen wezen op de spanning tussen traditie en aggiornamento. Een spanning die volgens sommige deelnemers niet zou mogen verlammen, wel vruchtbaar moet zijn. Er is de realiteit van de wereld en er is de genade van gemeenschap mogen vormen in Christus. Je moet niet kiezen tussen de wereld en genade. Genade is aan ieder door God gegeven, en elkeen is in de wereld en zijn of haar context geboren.
Pertinente vraag is dan niet of de kerk aanwezig dient te zijn in de wereld, wel hoe. Hoe kan de kerk relevant zijn, van betekenis zijn in een geseculariseerde en atheïstische samenleving? Kernvraag is niet: hoe kan de kerk haar (historisch opgebouwde) macht behouden? Wel: hoe is de kerk tastbaar en concreet aanwezig in de samenleving? De kerk moet niet streven naar (politieke) macht, wel naar hoe ze zingevend kan zijn en de boodschap van het Evangelie kan verspreiden.

Relevantie is het sleutelwoord, niet macht. 

Vraag naar de toekomst

Overtuigende consensus bij de deelnemers was er over de uitdaging voor de toekomst van de kerk: hoe kunnen we de eerder abstracte ideeën en rijke verscheidenheid omzetten in concrete plannen en acties? Belangrijk ook om de synodale methoden en principes structureel te verankeren in het beleid en in de cultuur van de kerk.
En de voorbije bijeenkomst in Praag en de komende in Rome mogen ons niet beletten om alvast van start te gaan en synodaliteit handen en voeten te geven. We hoeven niet te wachten op Rome tot in oktober 2024 (of nog langer). We kunnen zelf aan de slag!