Hoe kinderen en jongeren ondersteunen in tijden van crisis?

De gevolgen van crisissen die zich op verschillende vlakken afspelen, laten niemand onberoerd. Er is niet enkel de sanitaire crisis (de covid-19 pandemie) die zich afspeelt, ook de klimaatcrisis, de sociale crisis, de economische crisis, de toenemende armoedekloof,… zetten zich door. De gevolgen laten zich hoe langer hoe duidelijker voelen. Aan elk van ons, jong en oud, veraf en dichtbij.

De vele veranderingen en verschuivingen stellen hoge eisen aan mensen, zowel mentaal als fysiek. Waar vinden mensen weerbaarheid voor de uitdagingen die komende decennia op ons afkomen? Hoe veerkracht vergroten? Hoe omgaan met de impact van crisistijden, zonder solidariteit los te laten? Hoe kinderen en jongeren ondersteunen om als solidaire burgers in het leven te staan?

Het zijn vragen die opborrelden in de Werkgroep Kinderen Jongeren Solidariteit van het Netwerk Rechtvaardigheid & Vrede. Deze werkgroep is een samenwerkingsverband tussen enkele solidariteitsorganisaties van het Netwerk Rechtvaardigheid & Vrede, het Katholiek Onderwijs Vlaanderen, Chiro en Studio Globo. Samen organiseerden ze op 9 februari 2022 een interactieve reflectiedag (online) over ‘pedagogie in tijden van crisis’. Professor Hans Van Crombrugge trad op als gastspreker.

De school als leer- én leefplaats

Professor Lieven Boeve, secretaris-generaal van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen, vroeg in de inleiding aandacht voor het welzijn van kinderen en jongeren. Bevraging van schoolgaande jeugd levert het – misschien? – verrassende resultaat op dat velen de school missen. “Reden is niet enkel omdat ze graag leren, ook omdat ze de vriendjes willen zien of de juf missen”.

Meteen is duidelijk dat in de beleving van kinderen de school veel meer is dan enkel een plek om kennis te vergaren. De school als plaats om te leven verdient erkenning en herwaardering.

Angst versus vertrouwen

Welke pedagogie is nodig in tijden van crisis? Prof Hans Van Crombrugge, hoofdlector in de opleiding Gezinswetenschappen voor de pedagogische vakken in de Odisee Hogeschool, schetst in zijn presentatie hoe de gemeenschappelijke noemer onder de veelsoortige crisissen dezelfde blijkt: angst.

Vertrouwen is het juiste antwoord op deze angst. “Cultiveren van vertrouwen is de kern van opvoeden. Vertrouwen in de wereld, in de ander en in zichzelf”, aldus Van Crombrugge. Vertrouwen is ook de basis voor burgerschap: waar de drie idealen vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid (naar de Franse Revolutie liberté, égalité, fraternité) samenkomen in het ideaal van rechtvaardigheid. Pedagogische opdracht is dan om deze rechtvaardige ideale wereld daadwerkelijk te verbeelden…

Vertrouwen kan zo een fundament zijn voor een pedagogisch project van hoop. Dat blijkt broodnodig, want iedereen heeft nood aan hoop en perspectief.

Hoop en geloof

Hoop en geloof blijken elkaar daarin te versterken: “Blijven hopen tegen alle hoop in, vraagt om geloof. Een geloof dat het vertrouwen in realiseerbaarheid ideaal voedt. Een ideaal niet als een doel, wel als een streefdoel, niet als een onbereikbare fantasie, wel als een hoger verlangen, niet als een weten wat rechtvaardigheid is, wel als een verontwaardiging over onrecht”, zo weet Van Crombrugge.

De pedagogische uitdaging ligt dan in het daadwerkelijk verbeelden van een ideale wereld. Enkele principes kunnen daarbij dienen als kapstokken:

• Contemplatief, of een pedagogie die niet enkel kennis bijbrengt, leert om kritisch te analyseren en actiegericht is, maar ook verwondering kan opwekken, verontwaardiging toelaat, stil blijft staan bij de beleving eb gevoelens van leerlingen
• Participatief, of een pedagogie die ervaringsgericht te werk gaat en de doorleefde ervaringen en de leefwereld van leerlingen centraal stelt
• Multidisciplinair, of een pedagogie die verschillende inhouden en perspectieven aanreikt en integreert, en meer doet dan informeren, namelijk ook transformeren
• Op maat van de opvoedeling, of een pedagogie die zich afstemt op de doelgroep, de ontwikkelingsfase, de sociale context en de concrete leersituatie van de jongeren
• (Meta)reflectief, of ook het voeden van de metareflectie, het stilstaan bij het leren zelf als proces, het maakproces en het doeproces in kaart brengen

Educatieve pakketten

Aansluitend kregen de deelnemers de kans om in te gaan op hoe zo’n pedagogie concreet gestalte kan krijgen in verschillende werkwinkels:

1. Over de strepen (met Studio Globo, basisonderwijs)
2. Inleefweek Armoede (met Welzijnszorg, secundair onderwijs
3. De 25%-revolutie (met Broederlijk Delen, secundair onderwijs)
4. Burgerschapskompas (met Katholiek Onderwijs Vlaanderen, basisonderwijs)
5. Walk in my shoes (met Caritas International, secundair onderwijs)

Bovendien lanceert Studio Globo een kersverse Facebookgroep, gericht op leerkrachten van het secundair onderwijs en docenten (& studenten) in de lerarenopleiding. De bedoeling van deze groep is gerichter boodschappen en thema’s te kunnen delen met onze doelgroep, en bovendien het gesprek aangaan over hoe je rond thema’s als diversiteit, grondstoffen, circulariteit, klimaatverandering, duurzaamheid en ongelijkheid aan de slag kan met je klas vol tieners.
Zie Link: https://www.facebook.com/groups/2973415649565353/

QR-code:

Comenius

Comenius was een theoloog, filosoof en pedagoog die leefde van 1592 tot 1670. Hij pleitte voor onderwijs aan iedereen, zowel aan jongens als aan meisjes, en van alle standen (zie ook Jan Amos Comenius - Wikipedia).
Ter afronding willen we u een citaat van Comenius, niet onthouden: “De wereld heet niet voor niets KOSMOS, wat wil zeggen MOOI, en in het Latijn MUNDUS wat wil zeggen SCHOON. Alles in de wereld is immers mooi, schoon, liefelijk en bevallig; en verbeeldt de onzichtbare schoonheid van de onzichtbare God. Wie deze schoonheid in de wereld niet ziet, heeft weinig AANDACHT.” (…) “De wereld is bovendien niet alleen mooi omdat hij vol is van zovele verschillende schepsels, maar ook omdat ELK ding IN ZICHZELF ZONDER VERGELIJKING MET ANDERE, voor de menselijke zintuigen mooi, bevallig en liefelijk is.”