Erven onze kinderen een gestolen toekomst?
Het jaar 2019 werd gekenmerkt door een ongeziene mobilisatie van spijbelende kinderen en jongeren, niet enkel in ons land, maar wereldwijd.
Het verwijt van de protesterende jongeren aan deze generatie volwassenen en beleidsmakers blijft aan de ribben plakken: “Jullie stelen onze toekomst voor onze ogen”. Ze eisen dat de politici hun weifelende of weigerachtige houding opgeven, en resoluut kiezen voor het krachtige klimaatbeleid dat onze wereld nodig heeft.
1,5 to stay alive
De oproep van de jongeren en van de hele klimaatbeweging is terecht. Ze zien dat de belofte van het Akkoord van Parijs niet gehaald zal worden zonder doortastende maatregelen.
De wereldleiders spraken in Parijs af, om de gemiddelde temperatuurstijging op aarde “flink onder de 2°C te houden, met inspanningen om 1,5°C als streefdoel te bereiken”. Vooral het feit dat de temperatuurlimiet van 1,5°C in de tekst stond, was een opsteker. Al jaren immers, hadden christelijke en andere ngo’s en kwetsbare landen erop gewezen dat hele gebieden op aarde onleefbaar worden als we toelaten dat de klimaatopwarming de kaap van 1,5°C overschrijdt.
“Zet klimaatbeleid op één”
Dit laatste werd nog eens benadrukt in de klimaatoproep die Ecokerk en de lidorganisaties van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede eind 2018 naar onze politici stuurden. Ze wezen erop dat hun eigen werk in Noord en Zuid de voorbije decennia als gevolg van de klimaatcrisis grondig is veranderd: "we zijn intens betrokken bij het leven en werk van mensen die te lijden hebben van klimaatverandering. De voorbije decennia werd het belang van deze interventies steeds groter. Wat zij én wij meemaken, zijn geen randfenomenen maar symptomen van een systeemcrisis die onze aarde en haar bewoners treft." Ze riepen de politici in ons land op om de urgentie van nationale en wereldwijde klimaatactie te verbinden met rechtvaardigheid, duurzame ontwikkeling en de strijd tegen honger en armoede. Ze kregen steun van de Belgische bisschoppen die op hun beurt pleitten voor ‘diepgaande verandering in het klimaatbeleid’.
Het rapport dat de wereld alarmeerde
Die hoogdringendheid is niet nieuw. Al in Parijs constateerden de wereldleiders dat de bestaande inspanningen zwaar ontoereikend waren om het beoogde doel te bereiken. Ze vroegen een rapport aan het Internationaal Klimaatpanel (IPCC). Dat is de groep wetenschappers die voor de Verenigde Naties onderzoek doen naar de effecten van de klimaatverandering en advies geven over wat nodig is om die te beteugelen.
Het gevraagde rapport verscheen in oktober 2018, en joeg een schokgolf door de wereld. Het geeft aan wat nodig is om de limiet van 1,5°C binnen bereik te houden en wat de vernietigende gevolgen voor de mens en de ecosystemen zullen zijn van een temperatuurstijging van 2°C of meer.
We kunnen de temperatuurlimiet van 1,5°C nog halen, aldus het rapport, maar dan zijn “snel verregaande en ongeziene maatregelen” nodig.
Een klimaatveilige toekomst: het is nu of nooit meer
Concreet zegt het IPCC dat de totale uitstoot van de wereld in 2030 -over een goede 10 jaar dus- gehalveerd moet zijn, en dat de netto uitstoot in 2050 moet herleid zijn tot nul.
Voor de EU, als historische grote uitstoter van broeikasgassen, betekent dit dat we tegen 2030 een uitstootvermindering van 55% moeten halen tegenover het referentiejaar 1990.
Het beveiligen van onze toekomst is dus een gigantische opdracht. Er is geen tijd te verliezen. Niet om politieke spelletjes te spelen. Niet om te wachten op de nieuwe technische oplossingen die nog jaren onderzoek vergen. Niet om te aarzelen tot iedereen in beweging komt.
Ecologische bekering
De ecologische bekering waartoe de encycliek Lautato Si’ ons oproept, nodigt ons uit om de confrontatie met die bedreigende werkelijkheid aan te gaan. We willen ons niet laten verlammen, maar in actie komen. Wie er aan begint, ervaart dat dit ook een positieve verandering is, een groei in levenskwaliteit. Leven vanuit een ‘ethiek van het genoeg’ heeft minder te maken met ‘verliezen’ of ‘inbinden’ dan met het scheppen van ruimte voor ‘het goede leven’.
#ikscheptoekomst
Voor wie leeft vanuit een christelijke inspiratie is dit ook een creatieve tijd, een ‘tijd voor Schepping’ waarin we onze roeping als medescheppers ernstig nemen. Het bijbels scheppingsverhaal krijgt opnieuw zijn betekenis als toekomstvisioen, als een te realiseren project. De klimaatverandering verschijnt als een immense opdracht om van onze zieke, mishandelde en gekneusde aarde opnieuw Gods vruchtbare en gastvrije thuis te maken, waar leven is voor al wat leeft.
Kies voor het leven
“De geboden die ik u vandaag heb gegeven, zijn niet te zwaar voor u en liggen niet buiten uw bereik. Nee, ze zijn heel dichtbij, u kunt ze in u opnemen en ze u eigen maken; u kunt ze volbrengen. Ik roep vandaag hemel en aarde als getuigen op: u staat voor de keuze tussen leven en dood, tussen zegen en vloek. Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen.”
Hoe actueel klinken deze woorden uit het boek Deuteronomium, de rede van Mozes net voor de Israëlieten het beloofde land binnengaan.
Geconfronteerd met de actuele vernietiging van het leefmilieu, het verlies aan biodiversiteit, en de bedreiging van de klimaatverandering, gaat de oproep om te kiezen voor het leven, zowel over het heel concrete en materiële, als over spiritualiteit en ethiek. Het is tijd om moedig te zijn en radicaal te kiezen voor verandering. Voor de toekomst. Voor de komende generaties en de wereld die zij zullen erven.
Onze waardigheid staat op het spel
In de encycliek Laudato Si’ heeft ook paus Franciscus het over deze keuze:
“…waarom zijn we op deze wereld? Waarom kwamen we tot dit leven? Waarom werken we en maken we ons moe? Waarom heeft deze aarde ons nodig? Het is dan niet meer voldoende te zeggen dat we ons moeten bekommeren om de toekomstige generaties. We moeten beseffen dat het onze eigen waardigheid is die op het spel staat. Wijzelf zijn de eerste belanghebbenden om een bewoonbare planeet na te laten aan de mensheid die na ons komt. Het is een drama voor onszelf, want het stelt de vraag naar de zin van onze levensweg op deze aarde.” (Laudato Si’ 160)
Weten dat het moet. Geloven dat het kan
In 2016 lanceerde Ecokerk de oproep om in elke school, parochie, kerkfabriek, vereniging, congregatie of groep een eigen klimaatplan te maken, en zo te evolueren naar een klimaatneutrale kerkgemeenschap.
Op Klimaatnetwerk.be vind je intussen tientallen voorbeelden van groepen die hun eigen klimaatplan deelden. Onder hen ook de Belgische bisschoppen die net als andere ngo’s en organisaties beslisten hun investeringen in fossiele energie te herinvesteren in projecten van hernieuwbare energie en een duurzame, klimaatvriendelijke economie.
Samen vormen ze een hoopvol tegengewicht voor alle pessimisme. Meer dan woorden tonen concrete daden aan politici dat er een draagvlak bestaat voor het klimaatbeleid dat we vragen. Het is verandering die groeit van onderuit.
Klimaatplan.nu
Maar het is nodig een versnelling hoger te schakelen. ‘Het klimaat verandert sneller dan wijzelf,’ zei VN-secretaris-generaal António Guterres op de klimaattop eind 2018 in Polen.
De komende 10 jaar zijn cruciaal. Wij willen onze kinderen recht in de ogen kunnen kijken en weten dat we alles deden om hun toekomst te vrijwaren.
Het is tijd om ons energieverbruik te meten. Om onze gebouwen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Om onze verplaatsingen te evalueren. Om na te denken over onze aankopen en ons verbruik van materiaal. Om over te schakelen op hernieuwbare energie. Om te kiezen voor voedsel van de Korte Keten. Kortom, om als groep een klimaatplan te maken en in de komende jaren uit te voeren.
Politieke actie
Maar ‘Klimaatplan.nu’ is evenzeer een oproep naar onze nieuw verkozen politici, zowel in ons eigen land als in Europa.
Op de klimaattop in Polen, eind 2018, stelden de politieke leiders teleur, door de aanbevelingen van het IPCC-rapport niet te vertalen in een geloofwaardige verhoging van de ambities. Samen met de andere wereldleiders krijgen ze een herkansing in september, op de extra klimaatvergadering, aansluitend op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.
Samen met de Belgische Klimaatcoalitie en met de lidorganisaties van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede en hun internationale netwerken, zullen we de druk blijven opvoeren.
Integrale ecologie
Het gaat niet alleen om technische oplossingen, maar ook om gemeenschapsopbouw en aandacht voor sociale rechtvaardigheid, hier en in het Zuiden. Deze boodschap zal ook luid klinken in oktober, als in Brazilië de bisschoppensynode over de Amazone plaats vindt, met op de agenda de milieuschade door de uitputting van het Amazonegebied en de sociale gevolgen ervan, onder andere voor de 390 inheemse volkeren in het gebied.
De synode wil ook een appel richten aan de hele katholieke Kerk en de wereldgemeenschap. Dat zullen we zeker versterken. We willen niet dat de transitie een nieuw systeem wordt dat ongelijkheid of armoede in de samenleving veroorzaakt. Of dat klimaatontheemden geen nieuwe thuis en geen statuut krijgen in de landen ze terecht komen. Want ook als het over klimaatgedreven migratie gaat, zijn kinderen de eerste slachtoffers.
Met de ‘integrale ecologie’ van Laudato Si’ hebben we een krachtig instrument om samen aan de slag te gaan, de ‘ecologische bekering’ waar te maken en een geloofwaardige bijdrage te leveren aan een rechtvaardige, duurzame en klimaatveilige toekomst.
Ecokerk 2019