Om de moeilijke samenhang tussen diaconie en verkondiging te duiden gaat Emmanuel Van Lierde te rade bij theoloog Antoon Arens en de encycliek Deus caritas est van paus Benedictus XVI.
De weggeefwinkel Maison Bernadette illustreert deze spanning in de praktijk. Bovendien getuigen Sabine Cottem, Ann Tarras en Wesley Vandenbroucke over hoe deze diaconie van wezenlijk belang is voor de groei als levendige geloofsgemeenschap.

De voorbije decennia heeft de ontkerkelijking van organisaties en instellingen zich verder doorgezet. Het typisch christelijke gedachtegoed verdwijnt naar de achtergrond. Volgens Emmanuel Van Lierde is en blijft het een cruciaal aspect of er voldoende christenen in de organisatie, beweging of instelling aanwezig zijn om de christelijke identiteit te belichamen.
Tony De Jans, zingevingscoördinator bij beweging.net nationaal en verantwoordelijke Pastoraal en Identiteit bij Caritas Vlaanderen, beaamt dat de katholieke identiteit snel kan verdampen als je geen gelovige mensen meer hebt. Voor hem ligt de sleutel in het aanbieden van vorming rond zingeving. 

Op 27 september 2024 was kardinaal Michael Czerny te gast in het hoofdkwartier van Caritas International te Brussel. Daar ontmoette hij vertegenwoordigers van katholieke sociale organisaties in ons land, met wie hij sprak over de relatie tussen synodaliteit en het sociale en ecologische engagement van de Kerk. 

Bisschop Lode Van Hecke gaf daarbij een korte maar aangrijpende inleiding. De Gentse bisschop onderstreepte dat het bezoek van de kardinaal signaleerde dat paus Franciscus’ aandacht steeds naar migranten, vluchtelingen en mensen in de periferie blijft uitgaan. “U, kardinaal, bent een krachtige stem voor de meest kwetsbaren”. 

In onze seculiere en pluralistische maatschappij kent het christelijke middenveld een spanning tussen identiteitsverlies en relevantieverlies. Welke strategieën kunnen christelijke organisaties en bewegingen hanteren inzake hun christelijke of katholieke identiteit? Emmanuel Van Lierde gaat te rade bij theoloog Lieven Boeve die vier pistes beschrijft. 
Met Francis Loyens, bisschoppelijk gedelegeerde voor onderwijs en communicatie in het bisdom Hasselt en ondervoorzitter van het bestuursorgaan van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, gaan we aansluitend dieper in op het model van de katholieke dialoogschool en community service learning. 

Diaconie is meer dan liefdadigheid. Het is van wezenlijk belang voor christenen om te politiseren en met structurele ingrepen scheefgegroeide maatschappelijke verhoudingen aan te pakken.
Met Emmanuel Van Lierde duiden we hoe het christelijk geloof oproept om de status quo te doorbreken en te zoeken naar een andere, betere, samenleving. Daarna legt Lieve Herijgers, directeur Broederlijk Delen, uit hoe de strijdpunten van Broederlijk Delen ontspruiten uit de christelijke wortels. Bouwen aan een rechtvaardige wereld en ijveren voor solidariteit heeft voor Broederlijk Delen alles te maken met de opbouw van het Rijk Gods. 

Paus Franciscus zet op verschillende manieren de strijd tegen armoede in de kijker. In de Exhortatie Evangelii Gaudium verbindt hij evangelisatie met sociale inzet. In de encycliek Laudato Si’ zijn de ecologische en sociale vraagstukken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Emmanuel Van Lierde stelt met de paus vast dat sociale en ecologische problemen niet los van elkaar staan en oplossingen om een holistische aanpak vragen, waarbij de strijd tegen armoede, ijver voor de menselijke waardigheid en zorg voor de natuur hand in hand gaan. 
Er duiken altijd nieuwe vormen van armoede op, weet Lieven De Pril, educatief medewerker bij Welzijnsschakels. De mentaliteit in de samenleving is veranderd van solidair met elkaar naar individuele schuld. Armoede in kaart brengen en lokale ondersteuning van mensen in armoede zijn van wezenlijk belang. 

Als ik Christus centraal stel in mijn leven, kan ik de ander zien door de ogen van Jezus. Dat betekent dat ik met Zijn barmhartige blik naar mijn medemensen kijk. Het betekent ook dat ik in het gelaat van de ander Jezus’ blik naar mezelf ontwaar en dat ik Jezus herken in het gelaat van de mens in nood. Emmanuel Van Lierde noemt dit, samen met paus Franciscus, de dubbele blik van de christelijke naastenliefde.
Hoe kan je diaconie verstaanbaar uitleggen aan jongeren? Samen met Sofi Van Ussel, directeur Kamino – Samen jongelooflijk, stellen we ons deze vraag. Bovendien ontdekken we dat als christenen diaconie gestalte geven, dat deels de redding van de kerk zal zijn, want het maakt haar relevant. 

Met theoloog Johan Verstraeten, voorzitter van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede constateert Emmanuel Van Lierde dat er nog altijd mensen uit de boot vallen van het bestaande hulpaanbod, waardoor engagement voor mensen in de marge noodzakelijk blijft.

Met priesters Daniël Alliet en Marcel Cloet ontdekken we hoe liefdadigheid (caritas) beslist nodig is, maar evenzeer is het uitermate belangrijk dat de kerk inzet op het empoweren van mensen en de structuren die onrecht veroorzaken (diaconie), aanpakt. Beide heren missen het profetisch spreken en handelen: mensen die hun nek uitsteken voor de meest kwetsbaren. House of Compassion in de Begijnhofkerk in Brussel, illustreert deze visie. 

Met de Praagse priester en auteur Tomáš Halík onderzoekt Emmanuel Van Lierde de tekenen van de tijd om vast te stellen dat met het leeglopen van de kerken en de schandalen wereldwijd, ook de geloofwaardigheid van de Kerk aangetast is. Het is een gewonde kerk. En wij zijn gekwetste christenen. Hoe kunnen we gevoelens van onmacht en schaamte te boven komen?
In dezelfde lijn getuigt Mia De Schamphelaere, coördinator van het Nederlandstalige gemeenschappelijke opvangpunt voor seksueel misbruik, hoe vanaf 2010 – toen de affaire-Vangheluwe aan het licht kwam – in de kerk verschillende stappen gezet zijn om slachtoffers van misbruik te erkennen. 

De parabel van de barmhartige Samaritaan is het Evangelieverhaal dat als geen ander illustreert wat het gebod van naastenliefde voor christenen betekent. Onverwacht en ongevraagd doorkruist de situatie van een ander de eigen plannen. Hoe ga je daarmee om? 
Met Emmanuel Van Lierde staan we stil bij het woord barmhartigheid en wat het betekent om geraakt te worden door een ander in nood. Daarna gaat Emmanuel Wybo, directeur Bijbeldienst bisdom Brugge en belevingscentrum Biblia, in op de kern van de Bijbel, het belang van het vertellen van verhalen voor diaconie en hoe de parabel van de Barmhartige Samaritaan ook oproept tot een blijvend engagement. 

Waarom behoort de zorg voor kwetsbare mensen tot het wezen van de kerk? Waarom doen christenen wat ze doen en engageren ze zich voor hun medemensen? Bondig gezegd: omdat God het hen heeft voorgedaan. Christenen handelen naar Gods beeld en gelijkenis en in navolging van Christus. Het antwoord op die waaromvragen ligt in het typische godsbeeld van de christenen.
Met Emmanuel Van Lierde definiëren we de begrippen naastenliefde, liefdadigheid, diaconie en caritas. Daarna vernemen we van Moishe Mund, inspecteur-adviseur Israëlitische godsdienst, hoe joden deze begrippen invullen. 

In een ontmoeting schuilt altijd een appel, een oproep tot zingeving. Voor christenen is dit appel sterker en indringender wanneer het gaat om een ontmoeting met een arme, weduwe, wees of kwetsbare persoon. “Al wat je gedaan hebt voor de minsten van mijn broeders heb je voor Mij gedaan”, zegt Jezus in het evangelie (Matteüs 25, 40). Christenen herkennen Jezus zelf in de ander.
Met Emmanuel Van Lierde gaan we dieper in op wat het betekent om vriend te worden van de armen. Daarna duidt Tine De Leeuw, verantwoordelijke van de Sint-Michielsbeweging in Kortrijk, hoe vriendschap – met Christus, onderling én met een mens in nood – de werking doordringt en draagt. 

Hoe kunnen diaconie, liturgie, verkondiging en kerkopbouw elkaar versterken? “De daad bij het woord voegen”, als spreekwoord, is hier zeker op zijn plaats. Maar ook het omgekeerde geldt vandaag: om te duiden waarom en waartoe we als gelovige bepaalde daden stellen.
Met Emmanuel Van Lierde duiden we de samenhang tussen diaconie, liturgie, verkondiging en gemeenschapsopbouw. Daarna getuigt Bart Willemen, secretaris van de Interdiocesane Commissie voor Catechese (ICC), stafmedewerker voor catechese in het bisdom Antwerpen en godsdienstleerkracht, over zijn werk en geloofsbeleving. 

Hoe kunnen nederigheid - als de grondhouding voor de diaconale mens - en presentie - als je door de ander laten raken - elkaar verrijken?
Met Emmanuel Van Lierde stippen we enkele diaconale attitudes aan. Daarna staat Chris Smits van de werkgroep Attent uit bisdom Antwerpen stil bij presentiepastoraal.

Waarom behoort de zorg voor kwetsbare mensen tot het wezen van de kerk? Waarom doen christenen wat ze doen en engageren ze zich voor hun medemensen? Bondig gezegd: omdat God het hen heeft voorgedaan. Christenen handelen naar Gods beeld en gelijkenis en in navolging van Christus. Het antwoord op die waaromvragen ligt in het typische godsbeeld van de christenen. 
Met Emmanuel Van Lierde definiëren we de begrippen naastenliefde, liefdadigheid, diaconie en caritas. Daarna vernemen we van Ahmed Azzouz hoe moslims deze begrippen invullen. 

Het leven wordt zinvol door er te zijn voor anderen. Wat levert het finaal op als je enkel op jezelf gericht bent? Welke verdienste heb je eraan om autonoom te zijn, iets wat uiteindelijk ook maar kan dankzij anderen? Als christen stel je je open voor een persoon die van elders komt. Je bent ontvankelijk voor wat God op je pad brengt. 

Emmanuel Van Lierde zet ons op weg over 'humaniteit' en geeft mee hoe Bert Vanderhaegen, hoofdaalmoezenier van UZ Gent, erover denkt. 

Kan de Bergrede een politiek beleidsinstrument zijn? We staan samen met abt Marc Fierens van de norbertijnenabdij in Averbode stil bij deze vraag.

Eerst geeft Emmanuel Van Lierde ons de nodige achtergrond mee. Daarna ontdekken we hoe de abt dit concreet probeert te maken in zijn werk en leven.

Het seminarie bracht ons een hele reeks inzichten en analyses uit verschillende werelddelen en contexten. Het eerste inzicht voor het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede (zie NRV) was hoe goed en waardevol het was om te luisteren naar academici die onze perspectieven op de huidige crisis verruimden. We waren in staat om te grasduinen in observaties, concepten en analyses die meer licht werpen op de hedendaagse ontwikkelingen.

Hoe verhouden theoretische inzichten over de crisissen zich met de huidige diaconale context in Vlaanderen? Een volledig beeld schetsen van hoe de crisissen ingrijpen op lokale diaconale initiatieven is een onmogelijke opdracht.

Daarom beperken we ons tot een casus: 'Onthaal Sint-Antonius', een diaconale werking ingeplant in Antwerpen, met een kenmerkend demografisch segment.