Het leven wordt zinvol door er te zijn voor anderen. Wat levert het finaal op als je enkel op jezelf gericht bent? Welke verdienste heb je eraan om autonoom te zijn, iets wat uiteindelijk ook maar kan dankzij anderen? Als christen stel je je open voor een persoon die van elders komt. Je bent ontvankelijk voor wat God op je pad brengt. 

Emmanuel Van Lierde zet ons op weg over 'humaniteit' en geeft mee hoe Bert Vanderhaegen, hoofdaalmoezenier van UZ Gent, erover denkt. 

Kan de Bergrede een politiek beleidsinstrument zijn? We staan samen met abt Marc Fierens van de norbertijnenabdij in Averbode stil bij deze vraag.

Eerst geeft Emmanuel Van Lierde ons de nodige achtergrond mee. Daarna ontdekken we hoe de abt dit concreet probeert te maken in zijn werk en leven.

Het seminarie bracht ons een hele reeks inzichten en analyses uit verschillende werelddelen en contexten. Het eerste inzicht voor het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede (zie NRV) was hoe goed en waardevol het was om te luisteren naar academici die onze perspectieven op de huidige crisis verruimden. We waren in staat om te grasduinen in observaties, concepten en analyses die meer licht werpen op de hedendaagse ontwikkelingen.

Hoe verhouden theoretische inzichten over de crisissen zich met de huidige diaconale context in Vlaanderen? Een volledig beeld schetsen van hoe de crisissen ingrijpen op lokale diaconale initiatieven is een onmogelijke opdracht.

Daarom beperken we ons tot een casus: 'Onthaal Sint-Antonius', een diaconale werking ingeplant in Antwerpen, met een kenmerkend demografisch segment. 

Hoe verhouden theorie en praktijk zich tot elkaar in de werking van Ecokerk?, is een van de hoofdvragen die Karel Malfliet met zich meedroeg tijdens zijn jarenlange inzet voor NRV-Ecokerk.

In deze bijdrage pluist hij deze verhouding uit én reikt bovendien een handige methodiek aan: de "theorie van de menselijke basisbehoeften", zoals ontwikkeld door de Chileense econoom Manfred Max-Neef. 

‘Kantel’momenten voor kansarmen

Op 17 november 2023 vierde Welzijnsschakel Kantel haar 5-jarig bestaan en de officiële opening van haar co-housing project 'Kantelwonen'.

Deze feestelijke gebeurtenis werd bijgewoond door Burgemeester Dirk De fauw en Piet Vandevoorde, bisschoppelijk vicaris/gedelegeerde voor Caritas en Diaconie in het Bisdom Brugge. 

Zoals elke Welzijnsschakel werd Kantel vzw geboren uit het initiatief mensen samen te brengen om de grondrechten van kansarmen te versterken. De impuls ging daarbij uit van parochie Sint-Kruis in Brugge. Diaken Bart Verhelle en Carlos Seyssens vonden elkaar in de idee om via maaltijden mensen in armoede te bereiken. 

Op 26 oktober verwelkomden we een bonte rij bezoekers die zich uitgedaagd voelden door de thema’s van onze najaarsvorming. Armoede: het tast niet enkel de buitenkant van je leven aan, maar ook je binnenkant, je mentaal en emotioneel welzijn. Armoede: het blijft een brandend probleem in België, met diepe oorzaken die ingebakken zitten in de structuren van onze samenleving.

Onder onze deelnemers telden we medewerkers van de Vlaamse bisdommen en Vicariaat Brussel, alsook een reeks collega’s van solidariteitsorganisaties (met deze keer een opvallend sterke delegatie van Studio Globo). Twee collega’s van Welzijnszorg gingen het voortouw nemen, en er kwam een ervaringsdeskundige in armoede mee, iemand die het allemaal aan den lijve ondervonden had… Op welke manier zou armoede onder de loep worden gelegd? 

Prof. Em. Johan Verstraeten stelt drie prangende vragen over het katholiek sociaal denken in crisistijden:

1. Welke analyse maakt hoogleraar economie Noreena Hertz in haar boek ‘The Lonely Century’? 
2. Hoe misbruiken extreemrechtse groepen referenties naar christelijke waarden?
3. Welke gevolgen heeft dit alles voor de kerken? 
   
   

“Subsidiariteit heruitvinden? De participatieve maatschappij onder druk”

Na de primeur in 2022, vindt dit jaar de tweede AMOS studiedag plaats op donderdag 7 december in College De Valk, in Leuven. ‘AMOS’ staat voor ‘Actief in de Marge: Ontmoeting en Sociaal-ethische reflectie’. Zoals vorig jaar mikt de studiedag op het verhelderen, verdiepen en actualiseren van een kernbegrip uit de rijke, maar vaak onbekende inspiratie van het katholieke sociale denken. 

Deze keer leggen de organisatoren het christelijke middenveld onder een dubbele loep, die van de beginselen van subsidiariteit en de participatieve samenleving. In de participatieve samenleving draagt iedereen die dat kan, actief bij aan het welzijn van burgers en leefomgeving. Dit is waar de maatschappelijke inzet van het christelijke middenveld zich toont. 

Anna Abram, rector van het Margaret Beaufort Institute of Theology, vraagt zich af of katholiek sociaal denken en spiritualiteit – die in de praktijk weinig toenadering zoeken tot elkaar – baat zouden kunnen hebben bij een hechtere relatie?

Over de relatie tussen levensbeschouwelijke solidariteitsacties en de welvaartstaat

Hoe werken religieus geïnspireerde solidariteitsacties? Staan deze in spanning met lokale overheden of seculiere sociale initiatieven. Schuilen hier kansen tot samenwerking? Kunnen diverse sociale initiatieven elkaar aanvullen en versterken?

Lisa Cahill legt de vinger op de wonde en focust op genderongelijkheid. Voor haar is de ongelijkwaardige behandeling van vrouwen, zowel in de kerk als in de samenleving, historisch de grootste en langstdurende vorm van discriminatie en geweld. Ondanks vele sociale acties en hoop, blijft de geschiedenis zich herhalen: geweld, oorlog, seksueel misbruik,…

Ook binnenkerkelijk, ondanks erkenning en oprichting van verschillende commissies, blijft de onderwaardering van vrouwen volgens haar voortduren.

 
Mathias Nebel kijkt kritisch naar de ideeën van de ‘Theologia del Pueblo’ (TP), zoals die in de jaren 1960-70 in Argentinië ontwikkeld werden (zie theologie van het volk). Ze dragen een zekere dubbelzinnigheid in zich en kunnen verwarring stichten rond de begrippen ‘Gods volk’, ‘bevrijding uit onderdrukking’ en ‘de wil van het volk’.

Als het begrippenkader van de ‘theologie van het volk’ vandaag populistische regimes voedt en antisysteembewegingen inspireert, wat is dan het antwoord van paus Francisus daarop? 

Mathias Nebel maakt een vlijmscherpe analyse van de huidige samenleving vanuit de Latijns-Amerikaanse realiteit. Antisysteembewegingen en populisme nemen toe.

Populistische bewegingen maken gebruik -of misbruik- van katholieke woordenschat en van begrippen die zo uit het katholiek sociaal denken lijken te komen: "Door gebruik te maken van de hopeloosheid en wrok van de bevolking en de hoop op radicale verandering te cultiveren, reconstrueren deze politieke bewegingen de democratie rond passies in plaats van rond publiek debat. Hun project mobiliseert wat ik een ‘mystiek van het volk’ noem, die niet zonder parallellen is met de mystiek van ‘Gods volk’ in de katholieke kerk."

In het licht van de komende Wereldjongerendagen in Lissabon, staat Fernando Sahayades stil bij de vraag hoe jongeren de kerk vandaag meer dynamiek kunnen geven.

Een blik op de toekomst zonder naar het verleden te kijken is “koffiedik kijken”. Daarom geeft Sahayades in zijn bijdrage eerst een uitgebreid historisch overzicht van het ontstaan en de evolutie van het sociaal denken, vanaf Rerum Novarum tot Fratelli Tutti toe. Daarbij ligt de focus voor hem op verwijzingen naar en erkenning van andere religies: komen deze voor in het sociaal denken van de kerk? 

Luigino Bruni neemt ons mee op een boeiende gedachteoefening: hoe kunnen we sociale bewegingen in tijden van crisis revitaliseren?

Bruni vertrekt van wat wel eens “de vloek van de stichter” wordt genoemd: “hoe sterker de stichter, hoe zwakker de organisatie”. Na het vertrek van zo’n sterke stichter, hebben organisaties het vaak moeilijk om zich te handhaven, of om zich heruit te vinden zodat ze het project kunnen verderzetten in een nieuwe realiteit.

Bill Purcell, professor aan de University of Notre Dame, USA, valt met de deur in huis door de toegenomen polarisering in de Amerikaanse samenleving te beschrijven: ongezien sinds de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865).

Deze polarisatie tekent zich niet alleen of in de politiek, maar ook in het dagelijks leven van de mensen. En dus ook in kerkelijke kringen. 

Op 10 mei verwelkomde NRV een groep bezoekers uit een heleboel Belgische steden, die toch één ding gemeenschappelijk hadden: ze waren allemaal sociaal geëngageerd binnen de katholieke traditie – medewerkers van bisdommen en solidariteitsorganisaties. Iedereen was uitgenodigd voor een NRV vormingsvoormiddag draaiend om de vragen: “Wie is mijn tegenhanger bij andere religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen? Wie is die collega van die andere geloofstraditie die net zo gedreven werkt voor solidariteit als ik?”

Gedurende een halve dag zaten drie levensbeschouwingen samen rond de tafel. Het werd een boeiende uitwisseling waarbij een waaier vragen werden beantwoord. Bestaat er binnen de vrijzinnigheid, de Islam,… ook zoiets als een diaconiemedewerker, pastoraal werker of diaken? Hoe wordt er in die andere tradities gewerkt aan een meer solidaire samenleving?

Raymond Olusesan Aina, die als priester en theoloog werkt in Abuja (Nigeria), reikt ons een reeks voorbeelden uit de praktijk aan. Door stil te staan bij de manieren waarop de Kerk de mouwen opstroopt in Sub-Sahara Afrika, demonstreert hij hoe katholiek sociaal denken en handelen goed moet ingeplant zijn in de lokale menselijke context om haar doelen niet voorbij te schieten.

Tegelijk onderstreept hij hoe intensief de Kerk in Afrika zich inzet om de levensomstandigheden en levenskwaliteit van Afrikanen te verbeteren en zo haar christelijke missie trouw te blijven – maar ook omdat zij anders in de ogen van de bevolking helemaal niet geloofwaardig is.