Als ik op een zonnig zoemende zaterdagmorgen doorheen een golf aan bloemen het tuinpad van domein Op de Venusberg binnenwandel, begeef ik mij al niet meer helemaal op onbekend terrein. Toen ik een eerste keer een zondags pakket varkensvlees was gaan kopen in het hoevewinkeltje, mocht ik daarna landen aan de grote tafel op het erf. Verhalend werd me de weg getoond tussen de open stallen, moestuinen en weides. Een zondags ritueel dat meerdere bezoekers ondertussen kennen en genieten. Als stafmedewerkster van Ecokerk vroeg ik de bewoners van de boerderij, Peter en Linda, om een officieel interview rond ons campagnethema biodiversiteit en de 7 Laudato Si'-doelen.
Die zaterdagochtend tref ik Linda al onkruid wiedend aan in een van de moestuinen. Vrijwilligers zijn iets verderop bezig met het rooien van patatten. 'Is het misschien een idee dat ik rustig verder wied, terwijl jij je op een stoel zet en mij vragen stelt? Terwijl we met onze handen bezig zijn, komen we soms makkelijker op de juiste woorden.' Daar stem ik mee in.
Zelfredzaam en creatief leven
Hoe heeft het leven jou hier gebracht, op deze bijzondere plaats, doende wat je hier doet?
Linda: 'Ik kom zelf uit een traditionele Vlaamse boerenfamilie. Het 'zware' dagelijkse boerenleven, met basisactiviteiten zoals soep maken van eigen oogst en zelf brood bakken, met een flink stuk ingebouwde zelfredzaamheid, ... Dat is mij altijd blijven aanspreken. Het is een manier van leven die om tijd en gerichte aandacht vraagt, en daar vind ik rust in. Het eerste wat ik deed toen ik in de boerderij kwam wonen, was zelf gordijnen maken. Zoiets hoéft niet; we kunnen tegenwoordig voor zowat alles in een winkel terecht. Maar voor mij ligt er een bepaalde energie - een bezieling - in natuurlijke materialen, en in het creëren van mooie, duurzame voorwerpen. Ik kan twee dagen genietend bezig zijn met het maken van een rieten mand.'
Je bent graag schepper in plaats van enkel consument?
'De wegwerpcultuur, daar word ik alvast niet blij van. Wie eigenlijk wel, vraag ik me dan af. Heeft het te maken met een ander bewustzijn? Ik zoek de traagheid van het leven en van de natuurlijke wereld op. Een traag proces is zo mooi. Zelf wol spinnen om later iets mee te breien. Toestaan dat stukken natuur op dit domein hun eigen, wilde gang kunnen gaan, wars van onze verwachtingen. Ons laten verrassen door wat er dan tevoorschijn komt, en daarvan ook leren. Misschien hebben we van bepaalde dingen gewoon te gemakkelijk te veel, wat onze creativiteit niet ten goede komt.'
Weet je meestal op voorhand wat je juist wilt bereiken? Of toont het pad zich eerder gaandeweg?
Ik doe het inderdaad stapsgewijs, telkens bewust aanvoelend welke volgende stap ik zou kunnen kiezen. Voor het moment ben ik melde aan het wieden op dit stukje grond. Dat vind ik een mooie metafoor om te duiden wat ik bedoel. Deze melde is voedsel voor onze geiten, zo beslis ik, want op deze plek wil ik graag een moestuin met andere gewassen erin. Als ik besluiteloos zou wachten totdat de melde groot is, wordt die veel moeilijker om uit te trekken.
Sterk aanvoelen van de onderliggende verbondenheid van alles
Hoe zou je jouw persoonlijke spiritualiteit omschrijven?
Linda: 'Als kind had ik al een sterk aanvoelen van de onderliggende verbondenheid van alles. Dat de werkelijkheid groter is dan wat we met onze menselijke zintuigen kunnen waarnemen. Ik bezat altijd al over een grote compassie, in het bijzonder naar dieren toe.
Ik noem mezelf christelijk, omdat het leven van Jezus voor mij een basis blijft. De Gulden Regel – behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden – bepaalt al mijn interacties. Dagelijkse meditatie, het luisteren naar hoe de stem uit mijn binnenste klinkt, maakt een verschil. Ik besef daarin dat wie ik ben, belangrijker is dan wat ik doe. Dit brengt me tot rust, want ik merk bij mezelf een sterke drang om anderen – vooral mijn geliefden - 'actief' bewust te maken van dingen die ik zelf al geleerd en ontvangen heb. Maar het effect dat ik heb op de mensen om mij heen, zo ontdek ik, komt vooral van de energie die ik uitstraal, meer dan van mijn woorden of daden. Daarbij apprecieer ik mijn leven op aarde met de jaren steeds meer; het kan zo simpel zijn.'
Hoe ga je om met contrastervaringen, als je naar de ruimere wereld om je heen kijkt?
Linda: 'In het contrast word ik bevestigd in hoe ik zelf wil leven, of veranderen, in die zin is het behulpzaam. Maar ik kan ook de mismoed hebben waarin ik me afvraag of het voor de aarde en het niet-menselijke leven daarop niet beter zou zijn dat de mensheid – in haar huidige toestand - verdween. Mijn liefde voor de niet-menselijke natuur maakt dat echt tot een moeilijke opdracht. Houdt mijn algemeen verlangen om een stukje van de wereld te redden ook in dat ik mensen wil redden? Zo kan ik het nauwelijks aanzien als het welzijn van een dier ondergeschikt wordt gemaakt aan de verlangens van mensen die hun gewoontes niet willen aanpassen.'
"Als de uiterlijke woestijnen zich in de wereld vermenigvuldigen omdat de innerlijke woestijnen zo uitgestrekt zijn geworden, is de ecologische crisis een oproep tot een diepgaande innerlijke bekering." (Laudato Si' 217)
Wat roept dit citaat uit de encycliek Laudato Si' bij je op?
Linda: 'Volgens mij werkt het in twee richtingen, of toch gelijktijdig. Het woord woestijn komt regelmatig terug als ik mensen hier rondleid. Als je varkens hoedt, is snelle verwoestijning van grond immers een constant gegeven. Peter en ik kijken op de boerderij niet alleen maar naar productiviteit, maar naar een gezonde kringloop, naar wat alle vormen van leven hier ten goede komt. We geven de grond telkens tijd, ruimte en hulp om te herstellen. Een bewuste visie die van binnenuit komt. En als we met deze harmonieuze aanpak ook kunnen bijdragen aan algemene bewustzijnsverandering, dan is dat dubbel mooi.'
Boeren langsheen de 7 Laudato Si'-doelen
De Ecokerk-campagne 'Zorg voor de aarde en alles wat ademt en leeft' focust op de rijke biodiversiteit van onze wereld die helaas sterk bedreigd is door toedoen van de mens. Het beschermen en herstellen ervan is deel van de 7-sprong naar integrale ecologie, het kernbegrip uit paus Franciscus' encycliek Laudato Si'. Ik leg Peter het lijstje met de 7 Laudato Si'-doelen voor en vraag welke doelen hij aanraakt met zijn manier van leven en boeren.
Hoe hoor jij de 'schreeuw van de aarde' en de 'schreeuw van de armen'?
Peter: 'Ik wil even opmerken dat ik persoonlijk niet van die vermenselijking in taal met betrekking tot de aarde hou. De natuur en de aarde zelf zijn krachtige, levende organismen, en als zodanig niet enkel (ons) slachtoffer. Wij als menselijke soort zijn immers ook 'maar' een onderdeel van de natuur, en sterk onderhevig aan de natuurwetten.
Maar door onze hoge ontwikkeling hebben we wel een morele verantwoordelijkheid, vind ik. Zoals zorgen dat onze dieren zo weinig mogelijk stress ervaren, tijdens hun leven, en aan het einde ervan. Als ik jagers vanop ons domein hoor - zij die letterlijk op jacht gaan naar duurzamer vlees – merk ik hoeveel extra stress dat alle leven rondom ons toch bezorgt.
Linda: 'Wij geven met ons bewust beheer van dit kleine stukje aarde de natuur terug ruimte. We helpen aan herstel door bijvoorbeeld al het afval van de vorige eigenaar op te ruimen.'
Wie het verhaal van de varkensboerderij Op de Venusberg-website leest, krijgt een mooi voorbeeld van hoe een ecologische economie en een eenvoudige persoonlijke levensstijl hand in hand kunnen gaan.
Peter: 'Zo duurzaam mogelijk ons land beheren en onze dieren hoeden, is een vanzelfsprekend uitgangspunt hier op de Venusberg. Veel mensen zijn op zoek naar dat eerlijke verhaal, ook en zeker als het om hun voeding gaat. Wij die vlees eten moeten eerlijker zijn over wat we consumeren en waar het vandaan komt. Als we een leven nemen moet dat verantwoord gebeuren. Iets anders valt niet goed te praten. Bewuste eters vinden daarbij als vanzelf hun weg naar ons, ook zonder dat we investeren in poeha op sociale media-kanalen.
Uit schaarste ontstaan in mijn ervaring vaak de mooiste dingen. Rijkdom geeft eerder passiviteit. Wij als mens kunnen mee schoonheid en het goede leven creëren, net vanuit dat 'minder'. Zowat alle bouwcreaties die je hier ziet, heb ik eigenhandig – met duurzame materialen - gebouwd. De nodige inspiratie komt bij mij vooral binnen tijdens het proces van creatie, en niet per se daarvoor. Al gaande toont zich de weg; je moet gewoon telkens ergens beginnen. Ik ben momenteel bezig met het schoonmaken van eikenhouten balken die ik heb kunnen recupereren van een oude boerderij. Het zijn die materialen waarmee ik dan mijn stallen en constructies bouw. En het resultaat ziet er prachtig uit. Met pure creativiteit en liefde geef ik vijfdehandse dingen een nieuw leven, en daar word ik gewoon intens blij van! Het is een van mijn persoonlijke marsbevelen.'
Zien jullie voor jezelf ook een rol weggelegd als ecologische opvoeders?
Linda: 'We hopen mensen te inspireren met onze manier van leven. Ik ben zelf geoefend in bewust taalgebruik via de NLP-methode (Neuro Linguïstisch Programmeren). Je kan taal gebruiken om jezelf en anderen, ook op onbewust niveau, suggesties me te geven. Hoe kun je ervoor zorgen dat je echt zegt wat je bedoelt, op een manier die de ander begrijpt, en dat je zelf zo goed mogelijk begrijpt wat een ander bedoelt? Als je mensen wilt inspireren, moet je eerst connectie zoeken vanuit een taal die je beiden begrijpt. Je kan je eigen boodschap laten landen bij een ander, door die te laten aansluiten bij diens eigen interessepunten – die je dus wat moet kennen.'
Peter: 'Als een groep van Broederlijk Delen onze boerderij passeert op een sponsortocht voor hun Noord-Zuid-werking, richt ik mij in gesprek op dat thema, en begin ik bijvoorbeeld niet over het belang van ieders eigen duurzaam lokaal voedingspatroon. De ministers van Leefmilieu en Landbouw zijn hier onlangs op bezoek geweest, elk apart. Ik focuste bewust niet op een veelheid aan woorden en uitleg over het hoe en waarom van onze manier van boeren, maar ik leidde hen rond om iets van de antwoorden op hun vragen te zelf te kunnen ervaren. Kom en zie. Ik ben er trouwens van overtuigd dat we met onze manier van leven een praktijkvoorbeeld geven als antwoord op zowat alle vragen die zich in onze huidige tijd stellen.
Ik wil anderen niet met de vinger wijzen of preken, maar inspireren. De aandacht voor huidige problemen omzetten in belangstelling voor en nieuwsgierigheid naar mogelijke oplossingen. In zekere zin hebben wij een Blijde Boodschap te verkondigen. En door je eigen bewuste manier van leven en werken - dus niet enkel door je woorden - draag je vanzelf bij aan het groeiproces van anderen.'
Linda: 'Soms ervaar je wel de neiging om je zelfvoorzienend terug te plooien op je eigen plek en in je eigen kring, maar dan mis je dat aspect.'
Peter: 'Dat herinnert me aan een recent bezoek van mensen van de Boerenbond, waarbij we dan op voorhand al van elkaar weten dat er veel is waarover we van mening verschillen. Tijdens ons samenzijn herinner ik dan aan de dingen waar we het wél over eens zijn. Dat we na de rondleiding samen aan tafel allemaal zullen genieten van het lekkere eten; dat staat bijvoorbeeld buiten kijf. Ik hoop telkens dat mensen waar mogelijk even kunnen loskomen uit hun eigen strakke kader en conditionering, door hen mee te nemen in onze wereld. Kijk, ik weet dat dit niet ieder zijn ding is.
"Ik ben maar een kleine boer. Mijn marsbevel is niet om de hele wereld te voeden, maar misschien wel mijn eigen dorp, dat zou toch al mooi zijn?"
Paus Franciscus herhaalt vaak hoe belangrijk het is om een ecospiritualiteit te beleven waarbij we in onszelf en in ons dagelijks leven de relatie met de aarde en de levende wezens herstellen, omdat alles deel uitmaakt van één Schepping. Hoe ziet jij dat?
Peter: 'Met die grondhouding kan ik helemaal instemmen. Ook al beken ik mij niet tot de christelijke of enige andere religie, ik vind bepaalde tradities mooi en waardevol om samen met anderen in leven te houden of terug te brengen. Zo vieren we hier elk jaar op 17 januari het Sint-Antoniusfeest, een eeuwenoud volksfeest dat behoort tot ons immaterieel Vlaams erfgoed. De heilige Antonius van Egypte (251-356), ook wel 'Toontje met het varken' genoemd, is de patroonheilige van onder andere varkens en varkenshoeders. Elk jaar opnieuw vertel ik de gasten dan geanimeerd het heiligenverhaal, met zelfgemaakte attributen erbij. Mensen brengen ons emmers vol eikels, in plaats van naar het containerpark te rijden, zodat wij er de varkens mee kunnen voeren. In ruil krijgen ze dan een uitnodiging voor het feest, waar ze getrakteerd worden op een stukje (h)eerlijk vlees. Deze traditionele manier van vierend samen plezier beleven, hoort er voor mij vanzelfsprekend bij. Ik geniet ervan om mensen te tonen en te laten ervaren hoe fijn deze 'andere' manier van leven kan zijn! Ik hou ook van symboliek. Zo heb ik het rode kruis van de Tempeliers in de nok van de varkensstal gekerfd. Eén van hun deviezen was namelijk dat ze niet streden voor eigen gewin. Dat ze met hun inzet iets blijvends wilden nalaten. Ik dacht: die boodschap is hier helemaal op z'n plaats.'
Hoe krijgen betrokkenheid van de gemeenschap en participatieve actie vorm op de Venusberg?
Peter: 'Linda en ik willen delen vanuit de overvloed van ons stukje zelfvoorzienend leven. Mensen komen hier als vrijwilliger helpen om de rijkdom van deze plek te ervaren, en om me het land te bewerken. Ieder neemt eigen oogst mee naar huis. Dat gaat nog verder dan hoe een een CSA-boerderij werkt; vrijwilligers moeten niet voor een bepaalde opbrengst aan groenten intekenen of betalen. Ik kocht en bezit zelf deze grond en als dusdanig neem ik het leiderschap in hoe er hier wordt samengewerkt. Nederigheid is daarin voor mij een basishouding. Dienstbaar, gezond leiderschap is belangrijk.'
