“Maatregelen vanuit het individuele schuldmodel werken niet. Mensen hebben niet de middelen om op eigen kracht uit armoede te komen”

Koen Trappeniers is intussen 9 jaar directeur van Welzijnszorg. In mei 2024 namen we dit interview af, kort voor de jaarlijkse uitreiking van de Prijs Armoede Uitsluiten.

Dit artikel verschijnt in twee delen. Het tweede deel vind je hier. In dit eerste deel vertelt Koen over vormende ervaringen in zijn biografie, hoe armoedebestrijding op school begint, en waarom de afschaffing van opkomstplicht voor de verkiezingen grote risico’s inhoudt voor kwetsbare groepen. 

Niet voor de mensen, maar mét de mensen

Koen, vandaag ben je directeur van Welzijnszorg. Ben je al lang actief in het solidaire middenveld?

KT : Ik ben geboren in het solidaire middenveld! Mijn ouders waren heel geëngageerd. Thuis waren er altijd bestuursvergaderingen, er kwam volk over de vloer… Van kinds af heb ik het meegemaakt.

Ik zat ook bij de Chiro. Op mijn zestiende moest ik kiezen: de Chiro of het jeugdhuis? Ik koos het laatste, en dat is voor mij een belangrijk leerschool geweest. Gedurende veertien jaar was ik vrijwilliger bij jeugdhuis TonzenT in Kampenhout. TonzenT was een vrijplaats van experiment. Verantwoordelijkheid nemen, succeservaringen, zoeken, met de kop tegen de muur lopen,…

Belangrijk ook: in het jeugdhuis heb ik met diversiteit leren omgaan. Want het was niet zo dat daar alleen hoogopgeleiden kwamen, of alleen landbouwerskinderen. Het was een afspiegeling van het dorp, iedereen liep er door elkaar.

Mijn burgerdienst heb ik gedaan bij de jeugddienst van het vicariaat Vlaams-Brabant & Mechelen. Een weloverwogen keuze. Want ik wilde de Kerk van binnenuit leren kennen, die gelovige wereld intrigeerde mij. Ik ben namelijk door mijn ouders gelovig opgevoed – heel kritisch gelovig opgevoed, vanuit de bevrijdingstheologie.

“We merken dat voedselhulp nog veel sympathie krijgt. Maar dat lost armoede niet op, het lost alleen even het hongergevoel op”.

KT : Hieruit groeide een carrière bij de jeugddienst. Ik stond mee aan de wieg van het IJD, dat was in 1996! Er was toen veel ruimte binnen de Vlaams-Brabantse Kerk om met nieuwe werkvormen aan de slag te gaan. Om verbredend naar jongeren te stappen, te experimenteren met nieuwe vormen van liturgie, intensief met de Bijbel te werken ook.

Daarna ben ik overgestapt naar vormingswerk voor mensen met een beperking bij Het Grote Plein, later Pasform. Het fijne was, we konden vormingswerk doen vanuit een heel geïnspireerde grondstroom. Het werkveld was geworteld in een netwerk van zorgorganisaties en scholen die werkten vanuit de Franciscaanse spiritualiteit, Mediander.

Wat heb ik uit die jeugdpastorale en vormingswerk periode geleerd? En: dat heb ik met schade en schande geleerd, want gemakkelijk is dat niet! Dat het belangrijk is om niet voor de mensen te werken, maar mét de mensen. Je kiest voor de meest kwetsbaren, en je doet het sámen met die mensen. Je houdt elkaar daar scherp in.

Armoede bestrijden, stap na stap

Welzijnszorg werkt aan veel projecten. Zijn er projecten die je speciaal in je hart draagt?

KT : Vóór ik bij Welzijnszorg ging werken, was ik al vele jaren lokaal vrijwilliger bij Welzijnszorg. Eigenlijk ben ik vanaf jongs af op het thema armoede en welzijnszorg betrokken.

Waar ik speciaal fier op ben, is onze onderwijswerking. Je doet veel dingen als organisatie, maar ik merk dat we daar wézenlijk verschil maken. Wanneer ik de positieve impact zie van onze keuze, jaren terug, om dit te lanceren! Het was een sprong in het onzekere, we hebben daarin heel wat eigen middelen uit fondsenwerving gestoken…

Wat we doen is bewustzijn scheppen over armoede op school. Enerzijds via de werking Krijt vzw, die nu verregaand zelfstandig geworden is. Krijt vzw maakt scholen armoedevaardig, scholen stappen in een traject van A tot Z. Dat gaat over communicatie naar de leerlingen toe, het verlagen van schoolkosten en facturen, maar ook over scholen in een netwerk van lokale sociale organisaties plaatsen, voor doorverwijzing wanneer ze met heel stevige armoedeproblematieken te maken krijgen,…

Anderzijds via ons onderwijsaanbod (kleuter-, lager en secundair), waardoor leerkrachten educatieve materialen krijgen om hun leerlingen bewust te maken over wat armoede betekent – thuis en op school. Vanaf dit jaar hebben we daarin een goede samenwerking met Studio Globo.

Natuurlijk is er ook ons projectenwerk. Welzijnszorg ondersteunt jaarlijks – vanuit onze fondsenwerving – een honderdtal organisaties in Vlaanderen en Brussel die de strijd tegen armoede aangaan. Dat zijn bv. lokale projecten die zich inzetten voor mensen die in situaties van dak- en thuisloosheid leven. We willen méér doen dan deze organisaties alleen financieel ondersteunen. Onze regionale medewerkers bouwen goede banden met deze projecten op, waardoor we veel input krijgen over wat er écht bij mensen in armoede leeft.

“Ook binnen kwetsbare groepen wordt er over mensen heel oordelend gepraat. ‘Die krijgen onmiddellijk alles wanneer ze naar hier komen. En wij moeten jarenlang wachten’. De solidariteit met elkaar is zoek”.

Ieders stem telt

De opkomstplicht voor de lokale verkiezingen is onlangs afgeschaft in Vlaanderen. Op 13 oktober 2024 zijn mensen niet meer verplicht om naar de stembus te trekken. Volgens jullie worden kwetsbare groepen hierdoor nog kwetsbaarder.

KT : Wij zijn ervan overtuigd dat de opkomstplicht een garantie inhoudt dat alle mensen in de samenleving een stem hebben in het beleid. Zolang je opkomstplicht hebt, heb je een garantie – weliswaar een kleine garantie – dat politici in hun beleidsvoering met de brede waaier in de samenleving rekening houden.

Welnu, uit onderzoek blijkt dat vooral kwetsbare groepen de neiging hebben thuis te blijven wanneer de stemplicht wegvalt. Wanneer die mensen nu gaan afhaken, dan wordt hun stem niet gehoord en wordt er in de beleidsvoering met hun belangen minder rekening gehouden. En dat zal zich in de tijd verder en verder versterken. Je zal een veel selectiever beleid krijgen.

Daarom willen we mensen in een kwetsbare positie naar de stembus krijgen. Een instrument daarvoor is Ieders Stemt Telt. Ieders Stem Telt is een platform waarin middenveldorganisaties hun krachten bundelen, Welzijnszorg is daarbij één van de trekkers. We doen dit nu al de vierde gemeenteraadsverkiezingen op rij.

Intussen is het doel wel veranderd. Bij de vorige verkiezingen hielpen we mensen in kwetsbare posities een sociale stem uit te brengen. Hun opties geïnformeerd en rationeel af te wegen. We brachten ze ook in dialoog met lokale politici, om te wegen op de lokale partijprogramma’s. Maar nu hebben we via Ieders Stem Telt een veel breder platform opgestart. Want we moeten mensen in kwetsbare posities nu veel sterker gaan motiveren. Zodat ze hopelijk toch gaan stemmen.

Welzijnszorg is in Brussel en alle Vlaamse steden actief. Via hun webpagina blijf je op de hoogte van de nieuwste projecten en events.

Om te blijven investeren in lokale armoedeorganisaties en bewustwording rond armoede, doet Welzijnszorg beroep op financiële steun. Ontdek hier hoe jij kan helpen.