Op Paasmaandagmorgen is paus Franciscus overleden. Dat raakt het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede diep. De woorden en geschriften van paus Franciscus zijn richtinggevend voor de visie en het beleid van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede, Zorg voor een diaconale kerk en Ecokerk. Voorzitter Johan Verstraeten geeft een “in memoriam”.
“Ik heb paus Franciscus kunnen ontmoeten tijdens een bijzonder colloquium in het Vaticaan dat georganiseerd werd naar aanleiding van het verdrag over het verbod op kernbewapening. De pauselijke diplomatie heeft overigens een belangrijke rol heeft gespeeld in het voorbereiden van dit verdrag. Ik werd er diep getroffen door een getuigenis van één van de overlevenden van Hirosjima.
De audiëntie vond plaats in één van de mooiste zalen van Vaticaanstad. Een aantal Nobelprijswinnaars zat op de eerste rij.
De paus nam de tijd om alle aanwezigen persoonlijk te groeten.
Ik heb hem bedankt voor zijn bijdrage tot de sociale leer van de kerk en hij vroeg om voor hem te bidden.
Maar minstens even belangrijker dan de persoonlijke ontmoeting is voor mij de studie geweest van de teksten waarin Franciscus zijn visie op kerk en haar maatschappelijk engagement heeft uitgewerkt. Het werd een ontmoeting met een paus die in het denken en handelen van de kerk een fundamenteel veranderingsproces op gang brengt. 
Evangelii gaudium
In zijn apostolische exhortatie Evangelii gaudium legde Franciscus niet alleen de klemtoon op een kerk die zich inspireren laat door het evangelie, maar ook een kerk die naar de mensen toegaat. Voor hem is eenheid geen uniformiteit, maar een eenheid in diversiteit. Toekomstgerichte processen op gang brengen is belangrijker dan zich vastklampen aan een statische visie op traditie. Vrede vraagt de moed om conflicten te transformeren.
En vooral: direct contact met armen en kwetsbare mensen is de weg naar meer sociale rechtvaardigheid.
Daarbij is rekening houden met de realiteit belangrijker dan het verkondigen van abstracte ideeën of ideologieën.
Laudato si’
In zijn encycliek Laudato si’ werkt hij een schitterende ethische en spirituele visie uit op de samenhang tussen sociale inzet en een engagement voor het leefmilieu. Volgens Franciscus moeten wij een antwoord geven op zowel de kreet van de armen als de kreet van de aarde. 
Fratelli tutti
In zijn encycliek Fratelli tutti werkt hij een inspirerende visie uit op de universele broederschap en in tegenstelling tot de meeste officiële teksten aarzelt hij niet om te citeren uit bronnen buiten de kerk, bronnen uit de Orthodoxe, Anglicaanse, Joodse en Moslim traditie.
De encycliek Fratelli tutti getuigt ook van een bijzondere zorg voor migranten en vluchtelingen.
De paus pleit verder voor een cultuur van de ontmoeting. Volgens hem is vrede niet alleen een taak van diplomaten, politici en experten, of “de architectuur van de vrede”, maar ook van iedereen die persoonlijk “de kunst van de vrede” ontwikkelt.
Synodale Kerk
Paus Franciscus heeft ook concrete stappen gezet naar een meer synodale Kerk en naar een gelovige ethiek waarin niet een strikte toepassing van de letter van de wet, maar onderscheiding leidt naar juiste beslissingen. Hij heeft ook belangrijke bestuurstaken aan vrouwen gegeven.
Een aantal minpunten zoals ongelukkige uitspraken verzinken in het niets bij het transformatieproces dat hij in kerk op gang heeft gebracht.
Ik twijfel er niet aan dat Franciscus binnen enkele jaren zal erkend worden als één van de grote pausen uit de kerkgeschiedenis, niet alleen omwille van zijn teksten en zijn bestuurlijke beslissingen, maar ook en misschien wel vooral als een voorganger in geloof die ons de weg heeft gewezen naar Gods barmhartige liefde en naar een kerkgemeenschap waar iedereen welkom is.
Johan Verstraeten, voorzitter Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede
