Tijdens de algemene vergadering in Vilnius (Litouwen) kreeg Justice and Peace Europe de kans om in gesprek te gaan met politieke vertegenwoordigers en veiligheidsexperts.

Egidijus Vareikis, oud-parlementair voor de Europese Unie en voor Litouwen schetste welke wegen naar vrede hij ziet voor Europa.

Andriy Kostyuk, lid van de commissie voor familiale en sociale zaken van de Grieks-Katholieke kerk in Oekraïne, lichtte de actuele situatie in zijn land toe. 

Vareikis reikte verschillende perspectieven aan om stil te staan bij vrede en oorlog. Hij schetste hoe Europa de voorbije decennia wel gegroeid is als unie, maar op het wereldtoneel toch verzwakt lijkt, omdat Europa: 

• weinig politieke autoriteit of geloofwaardigheid heeft (opgebouwd)
• weinig moreel gezag heeft
• kleine militaire macht in vergelijking met andere grootmachten
• democratie niet in elk land van de unie even “democratisch” is

En het blijft een open vraag wat Europa in de toekomst zal worden:

• Europa? Of een coherent geheel?
• EUropa? Of een unie van lidstaten met verschillende visies?
• EUROpa? Of enkel een financiële unie?
• een (bijkomende) staat voor de VS?
• een schiereiland van Azië?
• … ?

Feit is dat Europa geografisch zeer kwetsbaar is. De huidige geopolitieke situatie in de wereld, met de inval van Rusland in Oekraïne, de oorlog in Gaza, de retoriek van de VS,… brengen veel onzekerheid met zich. Bovendien maken de spanningen tussen West-Europa en de lidstaten in Oost-Europa de toekomst van Europa onvoorspelbaar.

Wat is vrede? Wat is oorlog?

Kunnen vrede en rechtvaardigheid wel samen klinken, vroeg Vareikis zich af. Vrede is volgens hem altijd een deal, houdt een compromis in, en een deal is niet altijd rechtvaardig… Toch blijken rechtvaardigheid en recht een noodzakelijke voorwaarden om tot langdurige vrede te kunnen komen. 

Oorlog ontvlamt vaak omdat de betrokkenen verschillende spelregels hanteren. Voetbal is een wereldwijd succesvol spel, waar veel geld en media-aandacht naartoe gaat. Precies omdat de spelregels van voetbal internationaal aanvaard worden.
Dat lijkt echter niet te lukken voor internationale betrekkingen.

Niemand wil oorlog, maar nog minder mensen willen een nieuwe bezetting

Een bezoek aan de grens tussen Litouwen en Wit-Rusland en aan het herdenkingsmonument voor gesneuvelde grenswachters, liet een diepe indruk na.
Voor Litouwen is de herinnering aan de Russische overheersing nog levendig. De Russische overheersing van Litouwen was een periode die in twee fasen voorkwam: eerst van 1795 tot 1918 door het Russische Keizerrijk, en later van 1940 tot 1991 door de Sovjet-Unie. Tijdens de Sovjet-bezetting werden veel Litouwers naar Siberië gedeporteerd.

1991, het jaar waarin Litouwen officieel erkend werd als natie, is amper veertig jaar geleden. Dat maakt de oorlogsdreiging voor de inwoners zeer reëel. Trauma’s zijn nog niet geheeld.

Niemand in Litouwen wil oorlog, maar nog minder mensen willen een nieuwe bezetting van hun land. De bezetter is altijd uit op vernieling van de samenleving, de cultuur, het onderwijs,… De ander wordt ontmenselijkt. 
En als oorlog, militaire bewapening en defensiemacht ontrollen de enige manieren zijn om een bezetting te voorkomen, dan moet dat (helaas) maar zo.

Vilnius en Kiev

Vilnius is de Europese stad die het dichts bij Kiev ligt – en het dichts bij Moskou! – van alle Navo-steden. Het zou zomaar het eerstvolgende doelwit voor Rusland kunnen zijn. Als Poetin echt het plan opvat om de Navo te raken en de Europese Unie te breken…

Intussen blijven aanvallen en drones uit Rusland voortdurend Oekraïne bestoken, weet Kostyuk. Hij heeft met eigen ogen gezien hoe twee straten verderop van waar hij woont – in Lviv – enkele daken van de huizen werden geblazen, alle ramen in scherven op straat lagen, met inboedel incluis. Er vielen vijf doden.

Voor wie het van dichtbij meemaakt zijn het traumatiserende ervaringen.

Rusland schuift beetje bij beetje dieper Oekraïne in. Drones blijven het slagveld domineren, niet manschappen. Oorlog is vandaag technologische oorlogvoering.
Ook Oekraïne maakt gebruik van drones om Russische olieraffinaderijen te raken.

Hoe de waanzin van de oorlog stoppen?

Een militaire oplossing, of een soort van “gewapende vrede” zal nooit een duurzame oplossing zijn, vindt Kostyuk.
Intussen leiden de inspanningen van Trump, de president van de VS, tot niets – al is Kostyuk wel gelukkig met de gevangenenruilen en het vrijgeven van lichamen van overleden soldaten die daaruit voortkomen. Vaak zijn deze lichamen niet meer te identificeren, omdat ze te lang op het slagveld hebben gelegen. Er zouden tot 6000 vermisten zijn…

Kostyuk meent ook dat Poetin tot nog toe nooit met een realistisch voorstel is gekomen om de oorlog te beëindigen, omdat hij voorwaarden stelt die simpelweg niet uitvoerbaar zijn. Bijvoorbeeld is een voorwaarde die Poetin stelt dat Oekraïne binnen het jaar een referendum moet houden of het ja dan nee bij Rusland wil aansluiten. 

Voor Kostyuk is de enige uitweg uit de oorlog een strikt handelsembargo tegen Rusland, samen met het stilleggen van de uitvoer van olie en gas. "70% van de Russische inkomsten zijn afkomstig van het uitvoeren van olie en gas. Dat stopzetten betekent de financiering van de oorlog stopzetten", meent Kostyuk.

Blijf Oekraïne, hoe dan ook, steunen

Kostyuk eindigde zijn betoog met het uitspreken van zijn grote dank voor het opvangen van intussen miljoenen Oekraïense vluchtelingen. Bovendien riep hij op om Oekraïne te blijven steunen, ook militair met wapenleveringen. Omdat het moet. Omdat het niet anders kan. 

Bovenal vroeg Kostyuk ook om morele steun: Oekraïne vecht voor het vrijwaren van Europese waarden. En voor mensenrechten.