Op 27 september 2024 was kardinaal Michael Czerny te gast in het hoofdkwartier van Caritas International te Brussel. Daar ontmoette hij vertegenwoordigers van katholieke sociale organisaties in ons land, met wie hij sprak over de relatie tussen synodaliteit en het sociale en ecologische engagement van de Kerk.
Bisschop Lode Van Hecke gaf daarbij een korte maar aangrijpende inleiding. De Gentse bisschop onderstreepte dat het bezoek van de kardinaal signaleerde dat paus Franciscus’ aandacht steeds naar migranten, vluchtelingen en mensen in de periferie blijft uitgaan. “U, kardinaal, bent een krachtige stem voor de meest kwetsbaren”.
Kon de kardinaal iets vertellen over zijn eigen biografie, die hem gevoelig maakt voor de beproevingen van migranten en vluchtelingen?
‘Waarom doen we dit ?’
Czerny ging in op dit verzoek door zijn familiegeschiedenis aan te stippen. Toen hij 2 jaar oud was, in 1948, vluchtte zijn familie van het toenmalige Tsjecho-Slowakije naar Canada. “Je verliest je thuisland en je krijgt er niet echt een ander. Een gedwongen migrant voelt zich altijd een stuk thuisloos, een leven lang”.
De kardinaal schakelde echter over naar een vraag, waaraan hij het hele gesprek wilde ophangen: “Waarom doen we dit?” Waarom zetten we ons als katholieke sociale organisaties in voor de meest kwetsbaren? Wat bezielt ons (in godsnaam)?
Zo’n vraag kan je op diverse manieren beantwoorden. Die antwoorden kunnen heel persoonlijk zijn. Een persoonlijke lezing van de Zaligprijzingen of het Laatste Oordeel, bijvoorbeeld. “De hongerigen voeden, de naakten kleden, en de gevangen bezoeken – ongeacht of we ze goede of slechte mensen vinden”.
Maar het werkelijke antwoord, de reële missie van katholieke sociale organisaties is volgens Czerny het evangelie naar de samenleving brengen. Dit is geen gemakkelijke opdracht, preciseerde hij:
“Andere delen van de Kerk blijven bij individuen en kleinere groepen. Katholieke sociale organisaties hebben de taak het evangelie naar de héle samenleving te brengen. Waarbij jullie niet veel woorden gebruiken. Want woorden zijn vaak onnodig of niet op hun plaats in jullie werk. Wat Sint-Franciscus zei, is op jullie van toepassing: ‘Predik altijd het evangelie. Gebruik alleen woorden als het nodig is’.”
Wat moeten we absoluut doen?
Wat moeten katholieke sociale organisaties dan doen? Czerny somde een aantal kerntaken op:
- De mensen die weggedrukt worden, helpen met hun dringende behoeften. Solidariteitsacties, noodhulp – het is erg belangrijk dat we dit blijven doen.
- Schouder aan schouder staan met mensen die strijden tegen de onrechtvaardigheid waarmee ze dagelijks geconfronteerd worden.
- Waar de stemmen van mensen niet gehoord worden, deze luider laten klinken.
De kardinaal ging daarbij de kwestie niet uit de weg, dat goede werkrelaties tussen de sociale organisaties en de lokale bisschoppen op obstakels botsen. Hij hield een pleidooi om zo goed mogelijk het onderling contact te houden en kennis met elkaar te delen: “Laat elkaar niet in de steek. Jullie hebben elkaar nodig.”
Zonder synodaliteit lukt het niet
In het sociale en ecologische engagement van de Kerk ziet de kardinaal een cruciale rol weggelegd voor het synodale proces. Hij verwees hier naar de straffe uitspraak van paus Franciscus “dat wij, de Kerk, synodaliteit moeten leren omdat de wéreld synodaliteit nodig heeft. Zonder synodaliteit gaat het niet lukken onze problemen op te lossen. Want onze huidige aanpak is hopeloos contra-productief. We creëren dusdanig veel problemen dat we het niet langer kunnen bijhouden.”
“Synodaliteit is een manier van zijn, handelen, omgaan met elkaar die ons in staat stelt samen te wandelen. Wanneer het ons lukt samen te wandelen, beginnen er zich oplossingen te presenteren voor de problemen waarmee we kampen. (…) En de eerste sleutel is te luisteren – naar elkaar, naar anderen. Synodaliteit gaat over luisterbereidheid, de wil naar elkaar te luisteren”
Een cruciaal recept voor de ganse samenleving, maar, beklemtoonde Czerny, natuurlijk ook de juiste route voor de Kerk. Hij haalde aan wat de paus hierover zegt in Fratelli Tutti. Volgens Franciscus zijn er drie grote domeinen in de samenleving waar de Kerk zich moet inzetten en ontwikkelen:
- Dialoog met staten
- Dialoog met de samenleving (culturen, en wetenschap)
- Dialoog met andersgelovigen die geen leden van de Kerk zijn
Eén van de vruchtbaarste uitkomsten van deze dialoog is het delen van kennis over pioniersprojecten (klein of groter) die zich bewezen hebben. We hebben als samenleving en Kerk nood aan concrete oplossingen, vruchtbare aanpakken, die wérken in het transformeren van sociale en ecologische mistoestanden. In positief gesprek met elkaar staan en van elkaar leren wat uitgeprobeerd is, en wat werkt en niet werkt, opent deuren.
