Stel je voor: je moet vluchten uit je geboortestad omdat ISIS je bevolkingsgroep wil elimineren. Vijf jaar lang probeer je een nieuw thuisland te vinden, talloze keren word je asielaanvraag geweigerd. Je begrijpt dat er iets niet klopt: de manier waarop je gerepatrieerd wordt strookt niet met de Europese asielwet. Dat overkwam Zana.
In de steek gelaten
Zana wordt geboren in een Koerdische stad in noord-Syrië. Dat betekent dat je in je land tot een “afwijkende” bevolkingsgroep behoort: je mag je moedertaal niet spreken, je moet je voortdurend aanpassen aan de dominante Arabische cultuur.
Wanneer oorlog uitbreekt in Syrië, wordt de Koerdische minderheid helemaal in de steek gelaten door de politie en het leger. Je krijgt het signaal dat je niet belangrijk bent. Dan valt ISIS je stad binnen en plots ben je opgejaagd wild: volgens de ideologie van deze terreurgroep moeten alle Koerden zo snel mogelijk vermoord worden. Je bent 16 jaar oud.
Vluchten met je familie naar Turkije is de enige uitweg. Maar ook in Turkije is Koerd zijn niet gemakkelijk: je kan zomaar opgesloten worden. Een huis huren is onmogelijk, dus er zit niets anders op dan met de familie in een garage te wonen. Elke keer wanneer je over straat wandelt, ben je bang gearresteerd te worden.
Gearresteerd en opgesloten
Omdat de situatie na twee jaar onhoudbaar wordt, besluit je familie te vluchten naar Europa. Het is 2016, je bent nu 18. En je bent hoopvol: Europa is de bakermat van mensenrechten en vrije meningsuiting – eindelijk jezelf kunnen zijn!
Maar mensensmokkelaars droppen jou en je familie op een onbekende plaats, middenin de nacht, in een donker bos. Je wandelt op goed geluk, komt in een dorpje en wordt gearresteerd en ondervraagd door de politie. Je ontdekt dat je in Hongarije bent beland – en niet in Noorwegen, zoals je vader had gepland.
Dan volgt de nachtmerrie. Je wordt als criminele behandeld, je wordt gecontroleerd op wapens, moet je helemaal uitkleden. Met de hele familie word je in een detentiecentrum opgesloten. De situatie daar is ontzettend kwetsbaar: politiemensen, sociale werkers hebben 24/7 macht en controle over jou.
Vooral over vrouwen. Er is geen enkele mogelijkheid om de buitenwereld te contacteren. Er komen geen externe instanties over de vloer om te controleren dat de rechten van mensen gerespecteerd worden. Elk avond word je gedwongen slaappillen te nemen.
Jaren van geweigerde asielaanvragen
Na een maand opsluiting geraak je er gelukkig uit: je familie wordt naar een open centrum overgebracht.
Nu beginnen de jaren van rondzwerving en “van het kastje naar de muur” gestuurd worden. De asielaanvragen worden telkens geweigerd, je wordt van het ene land naar het andere gestuurd: van Noorwegen naar Hongarije, van Oostenrijk naar Hongarije… Je begrijpt dat dit niet klopt: de manier waarop je familie telkens teruggestuurd wordt, strookt niet met de Europese asielwet.
Je familie kan tijdelijk een nieuw leven opbouwen in Hongarije. Door de onrechtvaardigheid waarmee je bent geconfronteerd, is je activistenbloed gaan stromen: je werkt nu 14 uur per dag in een restaurant en voor een ngo met minderjarige vluchtelingen.
Dan wint extreemrechts de verkiezingen in Hongarije. Al snel word je met de gevolgen geconfronteerd. Je belandt een jaar in de gevangenis omdat werken met vluchtelingen nu plotseling “illegaal” is.
Worstelen met onrechtvaardigheid
De situatie wordt opnieuw onhoudbaar. Het lukt je familie om naar België te vluchten. Daar moet je tijdens een zes uur durend interview je dossierbeheerder overtuigen dat er goede redenen zijn om je niet het land uit te sturen. Eindelijk word je als vluchteling geaccepteerd.
Maar wat je hebt meegemaakt eist zijn tol. Wat doen zulke procedures en al deze ervaringen met een mens? Om te overleven bouw je een routine op om continue bezig te zijn, zodat je niet begint na te denken over wat je overkomen is.
Maar de Corona lockdown van 2020 dwingt je tot stilstand. Alles komt terug, en je belandt in een zware depressie. Het is de onmenselijkheid van de dingen die je hebt gezien en meegemaakt, die je niet kan accepteren.
Gelukkig kom je eruit. Je vindt nieuwe wortels – je leert ook het Change-programma van JRS Belgium kennen.
Toch blijf je dingen zien die niet kloppen: de warmte waarmee Oekraïense vluchtelingen worden onthaald is zeer positief, maar waarom worden Koerdische vluchtelingen op een veel koelere manier ontvangen? De ene groep vluchtelingen wordt meteen opgevangen en geholpen, de andere groep moet opboksen tegen discriminatie die in het systeem zelf zit.
Mensenrechtenactiviste
Vandaag is Zana (25) studente, doet vrijwilligerswerk bij JRS Belgium, en heeft haar roeping gevonden als mensenrechtenactiviste. Vanuit haar eigen ervaringen pleit ze speciaal voor kinderrechten, vrouwenrechten en asielrechten.
Zana hoopt dat de getuigenissen van mensen zoals zijzelf, Belgische burgers kunnen informeren dat niet alles wat je op het nieuws hoort, correct is. Met haar verhaal hoopt ze mensen ervan bewust te maken wie opgesloten worden in detentiecentra, gewone mensen zoals jij en ik. Wie sluit jij op?
Zie ook de getuigenis van Zana op 11.be: “Ik zat opgesloten terwijl ik wist dat ik geen crimineel was”.
