JRS Belgium bezoekt elke week de detentiecentra voor migranten. Daar ontmoet JRS regelmatig mensen met buiten de muren naaste familieleden. Deze mensen komen in aanmerking voor gezinshereniging, maar worden toch opgesloten. 

Nagenoeg tien jaar geleden stelden de ngo’s die de administratieve detentiecentra voor migranten bezoeken een nieuw fenomeen vast: een groot aantal gedetineerde vreemdelingen hadden buiten de muren naaste familieleden. Moeders, vaders en echtgenoten werden zo opgesloten en gescheiden van hun geliefden, zonder enige vooruitzicht op hereniging in de nabije toekomst.

Onmogelijk om normaal gezinsleven te leiden

Vaak eindigt de opsluiting van de betrokkene met de repatriëring of de vrijlating van de persoon maar dan met een bevel om het grondgebied te verlaten. In beide gevallen wordt het onmogelijk om een normaal gezinsleven te blijven leiden.

Het recht op eerbiediging van het familieleven is een fundamenteel recht. Het kan echter worden beperkt. De autoriteiten gebruiken deze mogelijkheid om de detentie en verwijdering van vreemdelingen met een Belgische partner of kinderen te rechtvaardigen.

Gebrek aan kwalitatieve bijstand

In 2023 had 40% van de mensen die JRS Belgium in detentie ontmoette, buiten naaste familie. De meerderheid van hen werd uiteindelijk zelfs gerepatrieerd.
Het gebrek aan kwalitatieve juridische bijstand in detentie, de complexiteit van bestaande procedures, en de beperkte rechterlijke controle op deze situaties verklaren gedeeltelijk deze cijfers.

Ook gezinnen met kinderen

Gezinnen met kinderen worden niet langer opgesloten in de collectieve detentiecentra (gesloten centra). Ze worden echter nog steeds vastgehouden in de centra voor gezinnen (terugkeerhuizen), waar hun rechten beperkt zijn.
Deze vasthouding druist in tegen het hoger belang van het kind.

Zware impact

De getuigenissen die JRS Belgium verzamelde, schetsen een levendig beeld van de zware impact van detentie op gezinnen. Opsluiting beschadigt individuen en scheidt gezinnen. Wanneer één persoon wordt opgesloten, lijdt het hele gezin daaronder. Psychisch en mentaal, soms zelfs fysiek, maar ook sociaal en economisch.

Het rapport “impact van scheiden van gezinnen” wijst op een zorgwekkende realiteit: de detentie van mensen met familieleden buiten de muren is genormaliseerd. In 2015 betrof dit 20% van de bezochte personen in detentie. Geen tien jaar later is dit cijfer verdubbeld en gaat het om 40%.
Bij de beslissing om over te gaan tot detentie houden de autoriteiten geen rekening met de gezinssituatie. Dit is problematisch.

In meer dan de helft van de gevallen werd de scheiding bovendien definitief omdat de betrokkene uiteindelijk gerepatrieerd werd, waarmee de scheiding van de familie definitief werd. Het recht op respect voor het gezinsleven en de eenheid van het gezin is een fundamenteel recht dat wordt gewaarborgd door de grondwet en internationale verdragen. Uit een grondige analyse van 22 dossiers blijkt dat de argumenten die de autoriteiten gebruiken soms willekeurig zijn.

Er bestaan reële discrepanties tussen:

• het recht op gezinsleven en het belang van het kind in de context van detentie, enerzijds
• de gedwongen terugkeer van migranten, anderzijds

Aanbevelingen

Het terugkeerbeleid moet beter rekening houden met het gezinsleven en gezinnen met kinderen mogen niet meer worden opgesloten.

Daartoe beveelt JRS Belgium het volgende aan :

• Veranker het verbod op scheiding van gezinnen met sluitende wetgeving
• Stel de rechter in staat om de gepastheid van een detentiebeslissing te toetsen en dus rekening te houden met de gezinssituatie
• Verbeter de kwaliteit van rechtshulp in detentie
• Sluit de detentiecentra voor gezinnen
• Werk alternatieven voor detentie uit, zoals casemanagement

Lees het volledige rapport hier: Scheiding van gezinnen door detentie.