Solidariteit en klimaatkeuze in mijn dagelijks bord.
Wat doet een volk, als het economisch sterker wordt? Juist, ja, meer vlees- en zuivelproducten consumeren. Zo veranderde ons voedselpatroon grondig sinds de 'golden sixties'. De doorsnee Belg eet veel dierlijke eiwitten in allerlei vormen en bereidingen, al neemt de consumptie de laatste jaren wat af.
Terwijl vroeger vlees gereserveerd werd voor zondagen en feestdagen, kan nu dagelijks en drie keer per dag vlees gegeten worden.
Andere volkeren, vooral in Azië, beginnen nu ons consumptiepatroon te copiëren. 54 % van de wereldbevolking woont in dit dichtbevolkte continent. Als zij van levensstijl veranderen, dan is dat een planetaire aardverschuiving. Letterlijk. Neem nu de Chinezen. Ze zijn met 1,4 miljard mensen, 20 % van de wereldbevolking, maar ze beschikken slechts over 6 % van de landbouwgrond in de wereld en 6 % van het beschikbare zoete water. Als dan nu de helft van de wereldvarkensvleesconsumptie zich in China bevindt, dan moeten ze de gronden en de veevoedergrondstoffen in andere continenten opeisen. Bijvoorbeeld en hoe langer hoe meer in Afrika.
En de Indiërs? Tot voor kort waren ze massaal vegetariër, omwille van hun religie. Maar ook zíj beginnen het paradijs van McDonald's binnen te treden. En... binnen tien jaar zijn er meer Indiërs dan Chinezen. Voor de globalisering en democratisering van de consumptie van dierlijke eiwitten hebben we drie tot vier planeten nodig. En we hebben er maar eentje! Maar waarom zouden Indiërs en Chinezen zich dit niet kunnen veroorloven, als wij Europeanen dat 'mogen'?
Soja voor veevoer
Een hoofdbestanddeel van veevoer is meestal soja. Het is origineel een heilige plant van China. Niets mis mee dus, maar het feit dan bijna 80 % van alle soja in de wereld voor veevoeding bestemd is, is een ultieme vorm van verkwisting. Samen met maïs zorgen ze ervoor dat wij goedkoop varkensvlees, kip, kalkoen en rundsvlees kunnen kopen. De meeste soja, die via zeehavens onze contreien binnenstroomt, komt van de Braziliaanse savanne. Het betreft de Cerrado, een gebied van 2 miljoen km2 in het hart van Brazilië, waar de biodiversiteit even belangrijk is als in het meer bekende Amazonewoud. Het herbergt het grootste onderwaterreservoir ter wereld. Momenteel verandert het klimaat serieus in Brazilië, omwille van de vernietiging van de Cerrado en van andere ecosystemen. Terwijl het tien jaar geleden in Cuiabá (hoofdstad van deelstaat Mato Grosso) al amper uit te houden was met pieken van 40 graden celsius, gaat dat de laatste tijd in de richting van 50 graden...
Waarom is de Noorse zalm in een supermarkt in Antwerpen zo goedkoop? Wat de kip is in de bio-industrie, is de zalm in de exploderende aquacultuur. In de Noorse fjorden wordt hij in bakken gekweekt met veel antibiotica tegen ziektes; met soja uit Brazilië en vismeel uit Peru.
Je kan dus bij een zalmschotel eens mijmeren over solidariteit en de reizen die veevoer vanuit Peru, Brazilië, Argentinië, Bolivia, Paraguay moet afleggen. Inderdaad immense soja-monocultuurvlaktes vind je niet alleen in Brazilië, maar ook in deze opgesomde landen (behalve Peru), alsook in de Verenigde Staten en hoe langer hoe meer op het Afrikaanse continent. In elf Afrikaanse landen ontmoeten Chinezen en Brazilianen elkaar in het uitzaaien van monocultuur soja voor Eurazië. Ook andere spelers doen in heel wat landen aan landgrabbing (inpikken van vruchtbare gronden), in dienst van de veevoederhonger in Eurazië. Zo bestaat er momenteel de triangel Mozambique-Brazilië-Japan. Braziliaanse fazendeiros/grootgrondbezitters zetten in Noord-Mozambique soja, Japan zorgt voor de infrastructuur (havens en wegen) en de president van Mozambique noemt het 'ontwikkeling'. Hij geeft groen licht.
Hoge vleesconsumptie en klimaat?
Wat heeft dit alles met klimaat te maken? Vleesproductie is mee verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde, daar er o.a. heel wat CO2 vrij komt door ontbossing vér van ons bed en door lachgas van de hoge mestconcentraties in eigen land. Bij herkauwers komt daar nog de metaanuitstoot bij, omwille van de vier magen. Metaan is 23 keer straffer dan CO2 qua opwarmingspotentieel, al wordt het in de atmosfeer vlugger afgebroken dan CO2. Zo komt het dat een rund qua uitstoot ongeveer gelijkstaat aan een kleine auto.
Zelf ben ik geen vegetariër, maar samen met Wervel sta ik voor 'Zondag vleesdag' of 'Minder, maar beter (vlees). Solidariteit voor de Europese consument kan zijn: de onzichtbare veevoederstromen 'openbaren', zelf minder maar beter vlees eten (flexitariër of eventueel vegetariër worden) en inzetten op andere, Europese eiwitbronnen. Zo kunnen we met zijn allen voorkomen dat hoe langer hoe meer grond van de Afrikaanse boerenlandbouw wordt ingepikt ('landgrabbing') voor óns veevoer. En... dat de zeespiegel niet op de eerste plaats de armsten in onze wereld raakt.
Luc Vankrunkelsven is norbertijn van Averbode, medestichter van wervel.be en auteur van diverse boeken over dit thema. Zijn laatste werk luidt: 'Voeding verknipt', Wervel, 2014.
Wervel viert 22 november 2015 zijn 25-jarig bestaan in De Centrale te Gent:
http://www.wervel.be/thema-s/kolom-1/lokaal-eco-fair/1563-wervel-viert-25-jaar-eten-met-lef-in-gent-op-22-november-2015
