Vervellen en opnieuw geboren worden.
Januari 2015. Tegen het einde van dit jaar zou de wereldgemeenschap, of beter gezegd: de natiestaten verzameld in de VN, een globaal bindend klimaatakkoord moeten rond hebben. De klimaattop van Lima, vorige maand december, galmt nog na in mijn hoofd. “Alweer een maat voor niets.” Dat is de hoofdtoon in de commentaren. Ik ben het er niet helemaal mee eens.
Ik begrijp volkomen de twijfels bij het nu al twintig jaar aanslepende proces. En akkoord, het slotdocument de “Limaoproep voor Actie” is geen huzarenstuk en al helemaal niet in overeenstemming met de ernst van het probleem. Maar dat is tot waar we vandaag, als wereldgemeenschap geraken. Ideologische, historische en economische belangen, heel diep geworteld in het dominante systeem, staan in de weg om hier en nu een grotere en moedigere stap te zetten. Er is onvoldoende vertrouwen om zekerheden los te laten en te veel eigenbelang om de bestaande orde om te keren.
Dat is voor mij een eerste ontluisterend inzicht, een ongemakkelijke waarheid en een confrontatie met de complexiteit van het wereldbeheer vandaag. Toch zullen we als wereldgemeenschap in de toekomst moeten leren globale problemen het hoofd te bieden en we zullen moeten leren om dat samen te doen. Daar is geen weg naast. Het klimaatprobleem is een eerste oefenschool daarin.
Het VN-platform loslaten betekent het zegevieren van de wet van de sterkste. Wie zal dan nog wakker liggen van een uitdrogend Afrika, wegzinkende eilandstaten en groeiende golven klimaatvluchtelingen? We kunnen niet anders dan ons dit aantrekken. Dit is een kwestie van internationale solidariteit op het scherp van de snee. Eerder al waarschuwde Desmond Tutu voor een houding van “klimaatapartheid”, waarbij de rijken zich opsluiten hoog en droog achter dijken, buffers en muren. Willen we zo’n soort samenleving? Willen wij dat soort mensen zijn?
In die zin ben ik ontgoocheld over tal van politici die vast zitten in korte termijn denken en electorale belangen in plaats van maatregelen te nemen die horen bij verantwoordelijk leiderschap om de toekomst veilig te stellen.
Ondanks de ontmoedigende impasse op dit politieke niveau, ben ik niet pessimistisch gestemd. Er is immers heel veel aan de gang en ook hier moeten we de tekenen van de tijd lezen. Wereldwijd timmeren bedrijven, steden en gemeenten aan klimaatneutrale modellen en leefbare gemeenschappen. Dat stemt hoopvol en doet geloven in de veerkracht van mensen die gemeenschap bouwen. Daar groeien nieuwe verbanden en nieuwe concepten.
De Duitse socioloog Harald Welzer schrijft hierover in het MO* nummer van december: “Elke stap in een richting die afwijkt van het business as usual vergroot de waarschijnlijkheid dat de daarop volgende tweede, derde, vierde stap in die richting wordt gedaan. Zo’n eerste stap op zich leidt tot nieuwe ervaringen en tot een nieuwe zienswijze. … We moeten elkaar steunen in oefeningen in trajectverandering.”
Vandaag gaat het erom de handen te verstrengelen en de krachten te bundelen tegen een gezamenlijke vijand die de klimaatopwarming is. En collectief moeten we vorm geven aan een ander ontwikkelingsmodel, dat rekening houdt met de draagkracht en de grenzen van de planeet. Dat kan niet anders dan door onze relaties te herstellen: onze relaties met elkaar en onze relaties met de planeet, die onze grond van bestaan is.
Het klimaatprobleem is een turning point, een scharnierpunt voor onze beschaving, een testcase voor de mensheid of wij, als intelligente soort, in staat zijn om ons gezond verstand te gebruiken om te overleven en of we dat doen op een menselijke en solidaire manier. Of we dat kunnen doen vanuit mededogen dan wel of we daar een wet van de sterkste van maken.
Dat verandert de persoonlijke levensstijl, maar dit gaat niet over minder en inboeten. Het gaat over een nieuwe kijk ontwikkelen, vervellen en opnieuw geboren worden. Het gaat over bevrijd worden van de dwangmatigheid om permanent te kopen en te consumeren, het gaat over banden smeden en ons opnieuw bewust worden van onze plaats in het grotere geheel.
Alma De Walsche
