Op 6 oktober startte in Rome de speciale synode over de Amazoneregio. In de geest van de encycliek Laudato Si’ bogen 230 deelnemers zich drie weken lang over het thema: “Nieuwe wegen voor de Kerk en voor een Integrale Ecologie”.
Het was een fundamentele denkoefening over de rol die de Kerk wil spelen in de regio, trouw aan haar roeping. Een denkoefening die ruim een jaar eerder begon door te luisteren naar de gemeenschappen in de Amazoneregio en die 87.000 mensen betrok bij het consultatieproces.
Bekering
‘Bekering’ is de centrale woord geworden van de synode. Het komt voor in de titels van alle vijf de hoofdstukken van het slotdocument. Achtereenvolgens gaat het over integrale, pastorale, culturele, ecologische en synodale bekering. Het wordt telkens vertaald in concrete stappen en actiepunten. De betekenis van de synodebesluiten overstijgt de Amazoneregio en heeft een groot belang voor heel de wereldkerk. In een wereld, bedreigd door klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en groeiende armoede, zet de synode de toon voor de toekomst.
Cruciaal voor de planeet
Land, woud en water zijn in de Amazoneregio cruciaal voor het leven en voor het klimaat op de hele planeet, aldus de synode, maar het is nu een kwetsbare regio, een 'gewonde en misvormde schoonheid, een plaats van lijden en geweld'. De socio-ecologische crisis bedreigt de inwoners en het leven zelf in al zijn dimensies. In haar geschiedenis was de Kerk soms medeplichtig aan wat fout ging. “Vandaag heeft de kerk een historische kans om zich te distantiëren van de nieuwe koloniserende machten door te luisteren naar de volkeren van de Amazone en te handelen op een transparante en profetische manier".
Ecologische zonde
Vandaar het pleidooi voor een ‘barmhartige, missionaire, samaritaanse, solidaire en diaconale Kerk’ die de zorg opneemt voor de meest kwetsbaren –inheemse en andere bevolkingsgroepen- en voor het gemeenschappelijk huis, de aarde. Opmerkelijk is de vraag om het begrip ‘ecologische zonde’ in te voeren: “een daad of een verzuim tegenover God, de naaste, de gemeenschap en de natuur.’ Bijzonder is ook het pleidooi voor een ‘oecumenische, interreligieuze en culturele dialoog. We kunnen leren van de wijsheid en de levenswijze van inheemse volkeren. We moeten hun bondgenoot zijn in hun strijd voor hun rechten, hun territoria en hun autonomie. Als Kerk willen we inculturatie: ‘dat is zowel de aanwezigheid van het evangelie in de inheemse culturen, als de inbreng van die culturen in het leven van de Kerk’. De ontwikkeling van een inheemse pastoraal kader is dringend nodig.
Het kerkmodel van Vaticanum II
De synode pleit dan ook voor een doorgedreven realisatie van het kerkmodel van Vaticanum II, gebaseerd op het priesterschap van het Godsvolk en op de medeverantwoordelijkheid van alle gedoopten. Ze wil een kerk die aanwézig is in de sterk verspreid wonende gemeenschappen, in plaats van er af en toe op bezoek te gaan. Dat kan door een erkenning van de rol die mensen –en vooral ook vrouwen- nu al opnemen in de leiding en de spirituele zorg van de gemeenschappen. De synode wil nieuwe vormen van gewijde en niet-gewijde bediening, waaronder een vrouwelijk diaconaat en de mogelijkheid om uitzonderlijk gehuwde mannen tot priester te wijden. Voor de inheemse volkeren pleit de synode voor een eigen liturgische ritus die aansluit bij de originele inheemse wereldvisie, tradities, symbolen en rites.
Querida Amazonia: pauselijke exhortatie
Op 2 februari publiceerde paus Franciscus zijn exhortatie 'Geliefd Amazonia', in opvolging van de synode. In dit document -dat zich niet enkel richt tot de Kerk in de Amazone, maar tot de hele wereldkerk- 'stelt hij het slotdocument van de synode officieel voor', waardoor het integraal deel uitmaakt van de exhortatie. "ik heb ervoor gekozen om niet uit het slotdocument te citeren', schrijft hij, 'omdat ik iedereen wil aanmoedigen het in zijn geheel te lezen." Hij dringt erop aan om de synodebesluiten toe te passen.
Anders dan verwacht, neemt de paus geen beslissingen over de vragen en aanbevelingen die de synode formuleerde, maar voegt hij er met zijn '4 dromen' (een sociale droom, een culturele droom, een ecologische droom en een kerkelijke droom) een aantal overwegingen aan toe over 'enkele van de grotere bezorgdheden die ik in eerdere documenten heb geuit en die ons kunnen bijstaan bij het harmonieus, creatief en vruchtbaar opnemen van het totale synodale proces'. Dit betekent meteen dat een aantal discussies niet beslecht zijn, maar dat de synodebesluiten die met een grote meerderheid zijn aangenomen, meegenomen worden in een verdergaand proces.
Lees het slotdocument van de synode
Lees de pauselijke exhortatie Querida Amazonia
Ga naar de website van de synode
Lees het artikel "How to read Querida Amazonia" van Austen Ivereigh
