Het evenwicht op aarde en de balans in onszelf.
Afgelopen zomer ben ik voor het eerst grootvader geworden. Jane heet ze, de dochter van mijn zoon. Een pracht van een meisje, dat mij met trots vervult. Met trots, maar tegelijk ook met een gevoel van verantwoordelijkheid. Hoe zal de wereld er over 10, 20 of 50 jaar uitzien voor Jane?
Ik hou van de metafoor van het rentmeesterschap. De natuur is ons geschonken en het is onze verantwoordelijkheid om er zorg voor te dragen en ze door te geven aan de generaties na ons. De mens treedt in interactie met de natuur en mag zich elementen uit de natuur toe-eigenen om zichzelf te ontplooien, maar tegelijk heeft de mens de plicht om respectvol met die natuur om te gaan. Het is zoals in elke relatie een kwestie van wederzijds respect en duurzaamheid.
Sinds de Verlichting is het broze evenwicht gaandeweg verloren gegaan. De Verlichting installeerde de mens als maat van alle dingen. De mens was niet meer een deel van de natuur en een schepsel Gods, maar kwam als autonoom subject tegenover de objectieve wereld te staan. Dit gaf hem het recht om zijn omgeving te domineren. Met die dominantie verdween het respect voor de natuur naar de achtergrond en raakte de balans zoek. Het is onze taak om het evenwicht te herstellen.
Het is overigens mooi om parallellen te trekken naar andere contexten. Zo is er in de wetenschap en de filosofie ook een tendens om lichaam en geest, lang gescheiden, weer als een harmonisch geheel te zien. In de geneeskunde vertaalt zich dat bv. in de groeiende aandacht voor preventie en een gezonde, evenwichtige manier van leven. Wist je trouwens dat mensen in een ziekenhuis sneller genezen als ze door het raam van de natuur kunnen genieten? Dit is wetenschappelijk aangetoond.
Dat het klimaat door toedoen van de mens verandert, staat vast. Paniek is niet de aangewezen reactie, maar we mogen er evenmin de ogen voor sluiten. We moeten onszelf kritische vragen durven te stellen. Hoeveel druk kan onze planeet nog aan? Hoeveel mensen kan de aarde aan? Ik ben optimistisch gestemd. Ik geloof in de ontwikkeling van nieuwe oplossingen. Op het gebied van voeding bv. zijn er mogelijkheden om met een veel kleinere voetafdruk veel meer mensen te voeden. Vee kweken voor vleesconsumptie slorpt buitensporig veel energie op. Dat moet anders. Ook ons energiegebruik moet anders. We moeten onze mobiliteit anders organiseren.
We zijn de laatste jaren verwend geweest. Ik was 17 toen in mijn familie voor het eerst iemand een auto kocht. Wat een wonder! Het waren mensen uit West-Vlaanderen, relatief dicht bij de kust. Maar de zee hadden ze tot dan nog nooit gezien. Vandaag nemen we voor 29 euro het vliegtuig naar Dublin of Madrid. Dit is natuurlijk heel positief. Reizen kan democratischer dan vroeger. Maar er hangt een ecologisch prijskaartje aan vast. Durven we hierover het debat aangaan? De vraag is hoelang we deze massieve luchtvervuiling kunnen aanhouden.
Ik gedraag me als een doorsnee Belg. Ik eet minder vlees dan vroeger, al is dat vooral te danken aan mijn echtgenote. Twee keer per week neem ik de trein naar Brussel in plaats van de wagen. Ik rij overigens met een hybride wagen. In het weekend neem ik consequent de fiets voor afstanden kleiner dan vijf kilometer. Ook om boodschappen te doen, tenzij er drankvoorraad wordt opgeslagen :).
Het mooie is: ik voel me goed bij die kleine veranderingen. Met de fiets duurt het iets langer, maar je hebt meer contact met je omgeving. Bovendien voelt het juist aan: als je iets wilt, moet je er een inspanning voor doen. Een kwestie van evenwicht, ook hier. Iets meer soberheid herstelt de balans in onszelf. Je maakt meer tijd voor vrienden en familie en voor de dingen die er écht toe doen. Voor Jane, bijvoorbeeld, en voor de wereld waarin zij zal opgroeien als meisje, als jongedame en als vrouw. Het is mijn grootste wens dat Jane op een dag de kans krijgt om op haar beurt zorg te mogen dragen voor de natuur en om de aarde als een goede rentmeester over te kunnen dragen aan de generaties na haar.
Maar eerst is het vandaag aan elk van ons én aan alle politici die ons vertegenwoordigen, om verantwoordelijkheid op te nemen. Het is niet te laat, maar de tijd dringt.
