Manifest voor een sociaal rechtvaardige bouwshift

Een hele dag vol boeiende gesprekken en workshops over eerlijke klimaattransitie: de herfstschool van Reset Vlaanderen in een notendop.
Voor het project “naar klimaatneutraal kerkelijk vastgoed” van NRV-Ecokerk zjin de ideeën voor een sociaal rechtvaardige bouwshift belangrijk.

Klara Vanstraelen, ingenieur-architect bij Endeavour, vertelt over het belang van het herinrichten van de publieke ruimte voor de klimaattransitie. Onvermijdelijk brengt tot ook maatschappelijke en sociale vraagstukken met zich mee. Alles is immers met alles verbonden.

Versnipperd Vlaanderen

Sinds het Interbellum (de periode tussen de twee wereldoorlogen) is Vlaanderen in sneltempo volgebouwd. Dit gebeurde – en gebeurt – op een versnipperde manier: de alomgekende lintbebouwing die het landschap “siert”. Ook de opkomst van “koning auto” heeft hiertoe bijgedragen. bouwshift rechtvaardige 600 (© NRV-SP)

Dit versnipperde Vlaanderen heeft gevolgen op sociaal, economisch en ecologisch vlak.

Ecologisch:

De verharding neemt gestaag toe en creëert een dubbel probleem. (1) Bij (veel) regenval kan het water niet in de grond dringen met overstroming tot gevolg. (2) Bij droogte is er geen waterreserve om uit te putten.
Alles volbouwen leidt tot een groot verlies van biodiversiteit.

Sociaal:

Er is een groot tekort aan sociale woningen.
In de stad wonen is duur, en op het platteland verdwijnen in de dorpen de voorzieningen (bakker, kapper,…).
De prijs van een woning is sinds Wereldoorlog twee verzevenvoudigd (x7), het bruto inkomen is enkel verdubbeld (x2).

Economisch:

Versnippering maakt dure infrastructuur. Internetkabels leggen in een lintbebouwing is bijvoorbeeld veel duurder dan in woonkernen.
Ook de dienstverlening is duur, met veel verborgen kosten. Thuisverpleegkundigen in Vlaanderen rijden elke dag vijftien maal de wereld rond!

Van betonstop naar bouwshift

Gezien de grote tekorten aan (sociale) woningen ligt de oplossing niet in het stoppen met bouwen, wel in verdichting. De bouwshift – voordien betonstop – van de Vlaamse overheid stelt om vanaf 2030 geen open ruimte meer aan te snijden voor bebouwing. De huidige wetgeving speelt echter in de kaart van vastgoedontwikkelaars, grootgrondbezitters en (lokale) politici. Kapitaal wordt vastgelegd in bouwprojecten of bouwgronden. Bij projecten worden de planschade of de planbaten zelden opgevraagd.

Het huidige Vlaamse beleid schiet dus tekort. Meer nog het is onrechtvaardig, want het leidt tot ongelijke herverdeling van middelen.

Ruimtelijke ordening als wapen voor levenskwaliteit

Ruimtelijke ordening is een van de sterkste wapens om welvaart en levenskwaliteit te beschermen, zeker in het licht van de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit.
Sociale rechtvaardigheid en een ambitieuze bouwshift om slimmer te bouwen en kostbare natuur en open ruimte te behouden, hoeven geen tegenstelling te zijn. In een co-creatief traject schreven onder meer Endeavour en Stadsform een manifest. Een sociaal rechtvaardige bouwshift steunt op zes pijlers. Een sociaal rechtvaardige bouwshift: