De kracht van verandering van onderop is groot!
Het klimaat verandert ook mij? Affirmatief! Het klimaat heeft mij, mijn mensbeeld en wereldbeeld grondig veranderd. Toch zeker als ik 'klimaat' interpreteer als 'het overdonderende gevaar voor de toekomst', of ook als ik het begrijp als de 'klimaatverandering' verandert ook mij. De klimaatproblematiek als één van de grote uitdagingen voor onze generatie en die van onze kinderen, is iets waar je bijvoorbeeld als jonge ouders niet omheen kunt. De zoektocht naar een omgang met dit dreigend gevaar bepaalt in sterke mate de keuzes die ik dagelijks maak.
Met de jaren kantelde, omwentelde de persoonlijke beleving van deze problematiek van iets bedreigends tot iets positiefs resulterend in een hoopvol verlossingsdenken. Die dynamiek van ommekeer en verandering genereert een hoop waarmee ik me dagelijks voed.
Toch maar kort even voorstellen? Ik studeerde godsdienstwetenschappen, antropologie en ontwikkelingssamenwerking, werkte een 3-tal jaren in Latijns-Amerika, specialiseerde op het wereldbeeld van de Aymara's, richtte de beweging CATAPA op en ben thans werkzaam als wereldconsulent in Westerlo en in bijberoep consulent 'innovatie bij verenigingen'.
Van jongsaf was ik sterk geëngageerd in de milieu- en natuurbeweging. Op zoek naar boosdoeners om ons van te onderscheiden, belandde ik als tiener bij vogelvangers en mest- en pesticidevoerende boeren. Mensen met een concreet gezicht bij ons in het dorp. Ik schuwde de confrontatie niet maar merkte al snel dat zij niet de bron van alle kwaad waren, integendeel. Mijn wereldbeeld internationaliseerde snel. De oorzaak van de milieuverloedering waartegen ik ten strijde wilde trekken, evolueerde zo van concrete mensen tot politieke en economische systemen en van lokaal tot globaal. Zo ontgroeide het ook alle bevattelijkheid of eenvoud.
De klimaatswijziging was eerst een probleem extra op de stapel van problemen en crisissen die we te lijf moesten gaan als jonge generatie.Gaandeweg echter begon het aan te voelen als een beklemmende alomvattende onheilsdreiging... zware donderwolken boven een fragiel sloepje. Het werd voor mij de reden om geen kinderen op Aarde te zetten. Ik werd er niet teneergeslagen van, integendeel, het scherpte mijn vechtlust net aan. Positief blijven was een 'moral duty' want stilzitten was geen optie.
Dat 'gedwongen geloof', die rusteloze imperatief ruimde doorheen de jaren plaats voor een vertrouwensvol geloof dat ik iedereen graag toewens. De 'inconvenient truth' veranderde stilaan in een opportuniteit en een uitdaging. Inmiddels ben ik een trotse en vertrouwensvolle vader. Vandaag ben ik dankbaar op Aarde geworpen te zijn in dit ongemeen boeiende tijdsvak van de geschiedenis waarin de mensheid wordt uitgedaagd om wijs en creatief te zijn. De Aymara's zouden het een soort pacha'kuti noemen, een omwenteling van tijd en ruimte die niet elke generatie kan meemaken.
Allerhande factoren en levenservaringen hebben een rol gespeeld in deze omwenteling. Ik noem er enkele:
De kracht van diversiteit
Het contact met de cultuur van de Aymara's in de Andes, liet me toe een intrinsieke waarde toe te kennen aan andersheid en culturele identiteit. De kracht van diversiteit tenvolle ervaren was voor mij een belangrijke ervaring. Het bracht me als vanzelfsprekend op het spoor van het ondersteunen van (inheemse) boerengemeenschappen in hun strijd voor hun voortbestaan. We stichtten CATAPA vzw om gemeenschappen getroffen door de grondstoffenhonger van het Westen internationaal te verdedigen. In Bolivia, Peru, Honduras, Guatemala en Colombia ondersteunen we boeren wiens gronden werden geconcessioneerd door mijnbouwbedrijven.
De kracht van verandering van onderop
De samenwerking met deze mensen heeft veel van mijn misantropie definitief opgeborgen. Strijden voor essenties in het leven zoals voedsel, water, veiligheid en onderdak, geeft sowieso al erg veel voldoening. Maar inspirerend was voor mij vooral om de dynamiek van groepen mensen te zien die getroffen worden door een naderend onheil. Mensen laten zich niet doen, de veerkracht is enorm.
Doorheen de jaren sterkte mijn overtuiging dat nooit of te nimmer een kleine minderheid van 'systemische boosdoeners' universele menselijke waarden onderuit kan halen. Verzet van mensen die opkomen voor basiswaarden in het leven kan nooit definitief teneer geslagen worden. De kracht van verandering van onderop is groot!
Eens je dat inzicht als werkelijk aanvoelt voor jou, groeit de hoop op een duurzamere en meer rechtvaardige toekomst dagelijks. Dat is tenminste mijn ervaring. Als extra bonus win je daarenboven aan persoonlijke waardigheid, een belangrijk gevoel dat in onze cultuur m.i. meer aandacht verdient.
De kracht van transitie
CATAPA is een beweging van jonge vrijwilligers. Samen werken aan een gezamenlijk doel vanuit een gezamenlijke overtuiging, dat moet dicht staan bij wat ooit met 'kerk' bedoeld werd. In elk geval, inspirerend is het zonder twijfel. Als je merkt dat je van 1+1 drie kan maken door samenwerking, heb je één entiteit energie of hoop gegenereerd, een aanstekelijk proces.
Ik heb eerlijk gezegd lang moeite gehad om in onze maatschappij hoopvolle dynamieken te herkennen maar de laatste jaren zie ik dat net de (klimaat)crisis extra transitiekracht losweekt bij mensen, ook in Vlaanderen. Na het experiment met een nationaal 'eliteclubje' CATAPA wil ik de volgende jaren proberen om die transformatieve kracht te kanaliseren in lokale en diverse gemeenschappen in Vlaanderen. Als ik zie wat er op enkele jaren is ontsproten qua transitie-initiatieven, stemt me dat heel erg hoopvol. Deze bewegingen verder populariseren en verbreden en mee opletten dat verenigingen die boot niet missen, zie ik als een kernopdracht voor mezelf.
De kracht van ecosystemen
En dan heb je nog de dynamiek van de natuur en ecosystemen zelf. Ook die werkt voor mij erg inspirerend. Als kleine jongen opgegroeid in de bossen, ontwikkelde ik een passie voor natuur. De ingeniositeit, creativiteit, complexiteit, samenwerking in de natuur is van die orde dat het ons bevattingsvermogen snel overstijgt. Op tijd eens stomverbaasd genieten van die schoonheid helpt bij het inzicht dat natuur en klimaat beschikken over een regenerende kracht waarop je kan vertrouwen.
De strijd van de gemeenschappen in Latijns-Amerika is een spiegelbeeld geworden van mijn persoonlijke strijd voor een hogere essentie, een klimaat met toekomst voor mijn kinderen. Al weze het een meer postmaterialistische strijd of een ijler doel, toch gaat voor mij de vergelijking op. Verontwaardiging is er de trigger, de noodzaak voor overleven de drijfveer, creatieve innovatie en transitie de weg, vrijheid, gelijkheid en respect voor diversiteit de universele basiswaarden,...
Deze inzichten en ervaringen houden de motor draaiende maar hoe vertaal ik dat concreet? Haast elke beslissing, privé of professioneel is product van een solidaire afweging. Ik bedoel daarmee dat solidariteit een perspectief is waarmee altijd rekening wordt gehouden, of het nu solidariteit is met de verdrukte natuur, het klimaat, boeren in het Zuiden, de achterkleinkinderen of met de buren. Zo is 95% van het voedsel dat we kopen biologisch of fairtrade, een keuze die we als gezin hebben gemaakt, maar ook binnen de organisatie CATAPA. Qua kleding is dit minder eenvoudig maar toch denk ik dat we erin slagen om meer dan de helft inmiddels van biologische, fairtrade of recuperatie te hebben.
Als koppel kiezen we ervoor om beide deeltijds te werken om ook tijd te kunnen maken voor kinderen, de groentetuin en boomgaard. We maken er een sport van om bijna uitsluitend recupmateriaal te gebruiken bij de verbouwingen en de uitbouw van onze tuin. Op enkele vijzen en wat prullen na is ons dat ook gelukt, meestal met gratis zogenoemd afvalmateriaal.
Wist je trouwens dat in het Aymara het woord afval niet bestaat. Hoe dat komt? Maak er maar eens een doordenkertje van voor het slapengaan straks...
Daan Janssens
CATAPA vzw
